BÀI GIÁO LÝ VỀ TUỔI GIÀ : BÀI 6. « HÃY TÔN KÍNH CHA NGƯƠI VÀ MẸ NGƯƠI » : TÌNH YÊU ĐỐI VỚI CUỘC SỐNG ĐÃ ĐƯỢC SỐNG

« Vứt bỏ người già, … nghĩ rằng người già là đồ bỏ đi. Xin thưa : đó là tội trọng. » Đức Phanxicô cảnh báo như thế trong bài giáo lý về tuổi già hôm 20/4/2022, giải thích đoạn Thánh Kinh trong sách Huấn ca (3, 3-6.12-13.16) về việc tôn kính cha mẹ.

« Tôn kính là một từ tốt đẹp để diễn tả khía cạnh đáp trả tình yêu này liên quan đến tuổi già. Tức là, chúng ta đã nhận được tình yêu thương của cha mẹ, ông bà, và bây giờ chúng ta đáp trả tình thương yêu này đối với họ, với người già, với ông bà của chúng ta », Đức Thánh Cha nhắc nhở.

Ngài cảnh báo tiếp : « Khuyến khích nơi người trẻ, dù là cách gián tiếp, một thái độ trịch thượng – và thậm chí là khinh thường – đối với người già, đối với tình trạng suy yếu và bấp bênh của họ, sẽ tạo ra những điều khủng khiếp. Nó mở đường cho những thái quá không thể tưởng tượng được. »

Đối với ngài, « sự khinh thường này, vốn không tôn kính người già, trên thực tế làm ô danh tất cả chúng ta. Nếu tôi không tôn kính người già, thì  tôi làm ô danh chính mình. »

Sau cùng, Đức Thánh Cha lưu ý : « Việc chăm sóc người già, không phải là một vấn đề của mỹ phẩm và phẫu thuật thẩm mỹ, không phải. Đúng hơn, đó là vấn đề danh dự, vốn phải biến đổi cách chúng ta giáo dục người trẻ về cuộc sống và các giai đoạn của nó….. Đúng hơn, nó là một tham vọng sẽ mang lại vẻ đẹp rạng rỡ cho giới trẻ, những người kế thừa những phẩm chất tốt đẹp nhất của nó ».

Dưới đây là bài giáo lý của Đức Thánh Cha :

Anh chị em thân mến, chào anh chị em !

Hôm nay, với sự trợ giúp của Lời Chúa mà chúng ta đã nghe, chúng ta mở ra một lối đi ngang qua sự mong manh của tuổi già, được đánh dấu một cách đặc biệt bằng những kinh nghiệm về sự bối rối và chán nản, về sự mất mát và bị bỏ rơi, về sự vỡ mộng và nghi ngờ. Dĩ nhiên, những kinh nghiệm về tình trạng suy yếu của chúng ta khi đối diện với những hoàn cảnh kịch tính – đôi khi là bi kịch – có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời. Tuy nhiên, về già, họ có thể tạo ra ít ấn tượng hơn và gây ra nơi những người khác một kiểu thói quen, thậm chí là sự khó chịu. Biết bao lần chúng ta đã nghe hay nghĩ : « Người già là một mối phiền toái » – « Nhưng, những người già này luôn là một sự phiền toái » : đừng phủ nhận nó, đó là cách nó là … Chúng ta đã nói điều đó, chúng ta đã nghĩ điều nó…Những vết thương thời thơ ấu và tuổi trẻ càng nghiêm trọng hơn quả là sẽ càng khơi dậy một cảm giác bất công và nổi loạn, một sức mạnh để phản ứng và chiến đấu. Ngược lại, những vết thương, ngay cả những vết thương nghiêm trọng, của tuổi già chắc chắn đi kèm với cảm giác rằng, trong bất cứ trường hợp nào, cuộc sống không mâu thuẫn với chính nó, bởi vì nó đã được sống rồi. Và vì thế, những người cao tuổi phần nào bị loại bỏ khỏi kinh nghiệm của chúng ta : chúng ta muốn giữ khoảng cách với họ.

Theo kinh nghiệm chung của con người, tình yêu – như người ta nói – chảy xuôi : nó không quay trở lại cuộc sống đã qua với cùng một sức mạnh mà nó thể hiện ra trên cuộc sống vốn vẫn còn phía trước chúng ta. Sự nhưng không của tình yêu còn thể hiện ở điều này : các bậc cha mẹ đã luôn biết điều này, người già sớm biết điều đó. Tuy nhiên, sự mạc khải mở ra một cách để đáp lại tình yêu bằng một cách khác : cách tôn kính những người đã ra đi trước chúng ta, cách tôn kính những người đã đến trước chúng ta, tôn kính những người già.

Tình yêu đặc biệt này vốn mở ra con đường dưới hình thức tôn kính dành cho người già – nghĩa là, cả sự dịu dàng và lòng tôn trọng –, được chứng thực bởi giới răn của Thiên Chúa. « Hãy tôn kính cha ngươi và mẹ ngươi » là một lời cam kết long trọng, là giới răn đầu tiên của « bản thứ hai » của Thập Giới. Nó không chỉ là về cha và mẹ của riêng ai. Nó là về thế hệ của họ và các thế hệ đi trước, mà sự ra đi của họ có thể muộn và kéo dài, tạo nên một thời gian và không gian cùng tồn tại lâu dài với các lứa tuổi khác của cuộc sống. Nói cách khác, nó là về tuổi già của cuộc đời, tuổi già…

Tôn kính là một từ tốt đẹp để diễn tả khía cạnh đáp trả tình yêu này liên quan đến tuổi già. Tức là, chúng ta đã nhận được tình yêu thương của cha mẹ, ông bà, và bây giờ chúng ta đáp trả tình thương yêu này đối với họ, với người già, với ông bà của chúng ta. Ngày nay, chúng ta đã tái khám phá thuật ngữ « phẩm giá », để chỉ giá trị của việc tôn trọng và chăm sóc tuổi tác [cuộc sống] của mọi người. Ở đây, phẩm giá chủ yếu tương đương với tôn kính : tôn kính cha mẹ, tôn trọng người cao tuổi, và nhìn nhận phẩm giá của họ.

Chúng ta hãy suy nghĩ cẩn thận về biểu hiện đẹp đẽ của tình yêu tôn kính này. Ngay cả việc chăm sóc bệnh nhân, việc nâng đỡ những người không thể tự lập, việc đảm bảo phương tiện sinh sống, cũng có thể thiếu sự tôn kính. Sự tôn kính thiếu đi khi sự tự tin quá mức, thay vì được diễn tả bằng sự tế nhị và trìu mến, sự dịu dàng và tôn trọng, lại biến thành sự thô bạo và ngược đãi. Điều này xảy ra khi tình trạng suy yếu bị khiển trách, và thậm chí bị trừng phạt, như thể đó là một lỗi, và khi tình trạng bối rối và lẫn lộn trở thành cơ hội cho sự chế nhạo và hung hăng. Nó có thể xảy ra ngay cả trong gia đình, trong viện dưỡng lão, cũng như trong văn phòng hoặc ở những không gian mở của thành phố. Khuyến khích nơi người trẻ, dù là cách gián tiếp, một thái độ trịch thượng – và thậm chí là khinh thường – đối với người già, đối với tình trạng suy yếu và bấp bênh của họ, sẽ tạo ra những điều khủng khiếp. Nó mở đường cho những thái quá không thể tưởng tượng được. Những người trẻ tuổi đốt cháy cái chăn của một « kẻ ăn bám » – chúng ta đã chứng kiến điều này, phải không ? – bởi vì họ nhìn người đó như một người bỏ đi, và chúng ta thường nghĩ rằng người già là đồ bỏ đi, hay chúng ta bỏ họ vào thùng rác ; những người  trẻ đã đốt cháy cái chăn của kẻ ăn bám này là phần nổi của tảng băng, nghĩa là, của sự coi khinh đối với một cuộc sống mà, xa rời với những lôi cuốn và bốc đồng của tuổi trẻ, dường như đã là một cuộc sống bị gạt sang một bên. « Đồ bỏ đi » là từ ngữ, phải không ? Khinh thường người già và loại bỏ họ khỏi cuộc sống, gạt bỏ họ sang một bên, vứt bỏ họ.

Sự khinh thường này, vốn không tôn kính người già, trên thực tế làm ô danh tất cả chúng ta. Nếu tôi không tôn kính người già, thì  tôi làm ô danh chính mình. Đoạn sách Huấn ca, mà chúng ta đã nghe lúc ban đầu, quả là gay gắt đối với sự thiếu tôn kính này, nó kêu gào sự báo thù trước mặt Thiên Chúa. Có một đoạn trong câu chuyện của ông Nô-ê vốn rất có ý nghĩa về phương diện này – tôi không biết anh chị em có nhớ nó không. Cụ già Nô-ê, người hùng của trận hồng thủy và vẫn là một người làm việc chăm chỉ, nằm mê man sau khi uống quá nhiều rượu. Ông đã già rồi, nhưng ông đã uống quá nhiều. Các con trai của ông, để không làm ông thức giấc và làm ông xấu hổ, đã nhẹ nhàng che ông lại, nhìn sang một bên, hết sức tôn trọng. Bản văn này rất đẹp và nói lên tất cả mọi sự về lòng tôn kính đối với một người già. Che chắn sự suy yếu của người già, để họ không cảm thấy xấu hổ. Một bản văn giúp chúng ta rất nhiều.

Bất chấp tất cả những điều kiện vật chất mà các xã hội giàu có và có tổ chức hơn dành cho tuổi già – điều mà chúng ta chắc chắn có thể tự hào – cuộc đấu tranh để khôi phục hình thức tình yêu đặc biệt vốn là tôn kính đó vẫn có vẻ mong manh và chưa trưởng thành. Chúng ta phải làm tất cả những gì chúng ta có thể để hỗ trợ và khuyến khích nó, mang lại sự hỗ trợ xã hội và văn hóa tốt hơn cho những người nhạy cảm với hình thức quyết định này của « nền văn minh tình yêu ».

Về điểm này, cho phép tôi đưa ra một lời khuyên cho các bậc cha mẹ : làm ơn hãy mang con cái của anh chị em, các trẻ em của anh chị em, đến gần người già hơn, luôn mang chúng đến gần hơn. Và khi người già đau ốm, một chút lú lẫn, hãy luôn đến gần họ : hãy để họ biết rằng đây là xương thịt của chúng ta, đây là những gì đã làm cho chúng ta có thể ở đây. Xin đừng xua đẩy người già. Và nếu không còn chọn lựa nào khác ngoài việc gởi họ vào viện dưỡng lão, thì xin hãy đến thăm họ và đưa con cái đến thăm họ : họ là niềm vinh dự của nền văn minh của chúng ta, những người già là những người đã mở các cảnh cửa. Và nhiều khi bọn trẻ quên điều đó.

Tôi kể cho anh chị em một chuyện riêng tư : tôi từng thích thăm viếng các viện dưỡng lão ở Buenos Aires. Tôi đã đi thường xuyên. Tôi đã đi thường xuyên, tôi đã thăm từng người…Và tôi nhớ có lần tôi đã hỏi một cụ bà : « Bà có bao nhiêu người con ? » – « Tôi có bốn người con, tất cả đều lập gia đình, có cháu…, » và bà bắt đầu kể cho tôi nghe về gia đình. « Chúng có đến [thăm] không ? » – « Có, [bà nói], « chúng luôn đến ! » Khi tôi rời khỏi phòng, cô y tá đã nghe thấy nói với tôi : « Cha ơi, bà nói láo để che đậy cho con cái của mình đó. Không có ai đến thăm bà trong sáu tháng rồi ! » Đây là vứt bỏ người già, đó là đang nghĩ rằng người già là đồ bỏ đi. Xin thưa : đó là tội trọng. Đây là giới răn lớn đầu tiên và là giới răn duy nhất nói lên phần thưởng : « Hãy tôn kính cha ngươi và mẹ ngươi, và ngươi sẽ được sống lâu trên mặt đất ». Giới răn tôn kính người già này ban cho chúng ta một phúc lành, được diễn tả theo cách này : « Ngươi sẽ được sống lâu ». Xin trân trọng người già. Và [cho dù] nếu họ lú lẫn, thì hãy trân trọng người già. Bởi vì họ là sự hiện diện của lịch sử, sự hiện diện của gia đình tôi, và nhờ họ mà tôi đang ở đây, tất cả chúng ta đều có thể nói : kính thưa ông bà, nhờ ông bà mà con được sống. Xin đừng để họ cô độc. Và điều này, chăm sóc người già, không phải là một vấn đề của mỹ phẩm và phẫu thuật thẩm mỹ, không phải. Đúng hơn, đó là vấn đề danh dự, vốn phải biến đổi cách chúng ta giáo dục người trẻ về cuộc sống và các giai đoạn của nó. Tình yêu đối với con người vốn chung cho chúng ta, bao gồm cả việc tôn kính một cuộc đời đã được sống, không phải là một vấn đề  đối với người già. Đúng hơn, nó là một tham vọng sẽ mang lại vẻ đẹp rạng rỡ cho giới trẻ, những người kế thừa những phẩm chất tốt đẹp nhất của nó. Xin sự khôn ngoan của Thánh Thần của Thiên Chúa ban cho chúng ta mở ra chân trời của cuộc cách mạng văn hóa đích thực này với một nghị lực cần thiết. Cảm ơn anh chị em.

————————————–

Tý Linh chuyển ngữ

(theo vatican.va)