Nói với các phóng viên trên chuyến bay trở về Rôma từ Slôvakia hôm 15/9/2021, Đức Phanxicô đã gợi lên cuộc đối thoại với chính quyền Hungary, nạn bài Do Thái, vấn đề tiêm vắcxin, cũng như vấn đề rước lễ của các chính trị gia ủng hộ phá thai, hôn nhân…

« Và chúng ta cũng thế, bằng cách nhìn vào Đức Trinh Nữ, Mẹ Sầu Bi, chúng ta mở lòng ra cho một đức tin trở nên trắc ẩn, trở nên chia sẻ cuộc sống với những ai bị tổn thương, với những ai đau khổ và buộc phải mang những thập giá nặng nề trên vai mình. Một đức tin không trừu tượng, nhưng giúp chúng ta nhập thể và liên đới với những ai khó khăn. Đức tin này, theo phong cách của Thiên Chúa, khiêm tốn và không ồn ào, xoa dịu nỗi đau của thế giới và tưới nước ơn cứu độ cho các cánh đồng của lịch sử. »

« Lịch sử của anh chị em là lịch sử của chúng tôi, đau khổ của anh chị em là đau khổ của chúng tôi ». Đức Phanxicô bày tỏ lòng tôn trọng sâu xa đối với anh chị em Do Thái như thế trong bài phát biểu trước cộng đồng Do Thái Slôvakia hôm 13/9/2021, tại quảng trường Rybné námestie ở Bratislava.

Trước các bạn trẻ tại sân vận động ở Kosice, miền đông Slôvakia, hôm 14/9/2021,  Đức Phanxicô đã khuyên biến cuộc sống thành một quà tặng tình yêu và mở ra cho tình yêu của Chúa Kitô.

“Bao nhiêu lần chúng ta chẳng khao khát một Kitô giáo của những kẻ chiến thắng, một Kitô giáo hiếu thắng có tầm rộng lớn và tầm quan trọng, nhận được vinh quang và danh dự? Nhưng một Kitô giáo không thập giá là trần tục và trở nên vô ích”.

Trong diễn văn trước các Giám mục, Linh mục, Tu sĩ nam nữ, Chủng sinh và Giáo lý viên Slôvakia ở nhà thờ Chánh Tòa Saint Martin de Bratislava, ngày13/9/2021, Đức Thánh Cha đã ca ngợi ĐHY « đã lớn lên trong đời sống và lịch sử nhờ tình yêu khiêm hạ và kiên nhẫn », và cả cộng đoàn đang lắng nghe ngài đồng thanh vỗ tay hoan hô.

« Thật đẹp biết bao, một Giáo hội khiêm hạ, không tách mình khỏi thế gian và không nhìn cuộc sống từ xa, nhưng cư ngụ ở đó. Cư ngụ ở bên trong, chúng ta đừng quên điều đó : chia sẻ, bước đi cùng nhau, đón nhận các vấn đề và những mong đợi của con người. Điều đó giúp chúng ta thoát khỏi tính tự quy ngã : trung tâm của Giáo hội không phải là Giáo hội ! Chúng ta hãy thoát khỏi sự lo âu thái quá cho chính chúng ta, cho các cơ cấu của chúng ta, cho cách thức mà xã hội cảm thông với chúng ta. »

Trong suốt ngày tông du đầu tiên ở Trung Âu, 12/9/2021, ở Budapest, Đức Phanxicô đã khuyến khích những người đối thoại với ngài vừa phải « bén rễ sâu » vừa « rộng mở ». Ngài đặc biệt kêu gọi các Kitô hữu đừng giảm thiểu Kitô giáo thành việc « bảo vệ hình ảnh của mình », nhưng biến Kitô giáo thành nơi mở ra khai phóng.

Tình bạn với Thiên Chúa, đời sống huynh đệ và sứ mạng, nhưng cả niềm vui và óc hài hước : rất nhiều phương thuốc cho « tính trần tục thiêng liêng » mà Đức Phanxicô đã chỉ ra cho các đan sĩ dòng Cát Minh.

Vương cung thánh đường Đức Bà Cả là Đền Thờ tôn kính Đức Maria cổ kính nhất không chỉ của Rôma nhưng còn cả Tây phương. Được xây dựng bởi Đức Giáo hoàng Libère vào thế kỷ IV, tiếp đến được phục hồi và mở rộng bởi Đức Sixtô III dịp công đồng Êphêsô năm 431, công đồng đã xác định tín điều Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa.

Như truyền thống trước mỗi chuyến tông du, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến Vương cung thánh đường Đức Bà Cả để phó dâng cho  Đức Mẹ chuyến đi đến Hội nghị Thánh Thể ở Budapest và chuyến viếng thăm Slôvakia.

Tom Colucci, đội trưởng lực lượng cứu hỏa New York ngày 11/9/2001, người nỗ lực cứu giúp các nạn nhân trong vụ tấn công Trung Tâm Thương Mại Thế Giới, đã thay đổi hoàn toàn quỹ đạo của mình sau bi kịch này : đã trở thành linh mục.

Hai vị Giáo hoàng đã có những chuyến viếng thăm lịch sử và cầu nguyện ở khu Ground Zero, nơi Tòa Tháp Đôi của Trung Tâm Thương Mại Thế Giới bị tấn công khủng bố. Gần 3000 người chết trong vụ tấn công này của Al- Qaïda.

Hôm 9/9/2021, Tòa án tối cao Ý đã bác bỏ khiếu nại của một giáo sư vô thần, bị trừng phạt vì đã tháo thánh giá ra khỏi lớp học của mình cách có hệ thống. Theo tòa án, viện dẫn « truyền thống văn hóa của một dân tộc », sự hiện diện của thánh gia không tạo nên một « hành vi phân biệt kỳ thị đối với giáo viên này ».

ĐHY Koch, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh về quan hệ tôn giáo với Do Thái giáo, đã viết một lá thư gởi cho các giáo sĩ Arussi và Sandmel liên quan đến « những quan ngại » mà một số thành viên của cộng đồng Do Thái đã bày tỏ về những tuyên bố của Đức Phanxicô trong buổi tiếp kiến chung ngày 11/8/2021. ĐHY Koch quả quyết rằng « những lời khẳng định tích cực đối với thế giới Do Thái luôn đến từ Đức Thánh Cha ».

Đức cha Jean-Marc Aveline, Tổng Giám mục giáo phận Marseille, Pháp, và ĐHY Peter Turkson, Tổng trưởng Bộ Phát triển con người toàn diện của Tòa Thánh, đã phát động bản kiến nghị Công giáo toàn cầu « Sức khỏe của trái đất, sức khỏe của nhân loại ». Bản kiến nghị này, được soạn thảo bởi 300 tổ chức Công giáo phi chính phủ do phong trào Laudato Si’ điều phối, liên kết giữa sự đa dạng sinh học và khí hậu, nhắm đến cuộc hội nghị COP sắp đến. Laura Morosini đặc trách phong trào Laudato Si’ ở Pháp trả lời phỏng vấn của nhật báo La Croix.

Sáng ngày 9/9/2021, Đức Phanxicô đã tiếp kiến các tham dự viên của Tổng Công nghị của dòng Con Trái Tim Vỗ Nhiễm Đức Trinh Nữ Maria, còn được gọi là các thừa sai dòng Claret. Khoảng một trăm tu sĩ mà ngài đã mởi gọi đừng tách rời việc cầu nguyện khỏi hoạt động truyền giáo, và đồng thời lưu ý đến sứ mạng tông đồ gẫn gũi.

Đứng trước cuộc khủng hoảng khi hậu và những hậu quả bi thảm cả nó, Đức Thánh Cha Phanxicô, Đức Thượng phụ Giáo chủ Bartôlômêô và Đức Tổng Giám mục Justin Welby kêu gọi « cùng nhau » hành động : « Cùng nhau, nhân danh các cộng đồng của chúng tôi, chúng tôi kêu gọi tâm hồn và tâm trí của mỗi Kitô hữu, mỗi tín hữu và mỗi người thành tâm thiện chí ».

Đức Maria là « điểm quy chiếu cho một nền văn hóa có khả năng vượt qua các rào cản vốn có thể tạo ra những chia rẽ », Đức Phanxicô khẳng định như thế hôm 8/9/2021, trong một Sứ điệp gởi cho các tham dự viên của Hội nghị quốc tế lần thứ 25 về Thánh Mẫu học : « Mẹ là Mẹ của tất cả mọi người, không phân biệt sắc  tộc hay quốc tịch ».