Cuộc xung đột giữa Nga và Ucraina đang đặt ra vấn đề về sự khước từ tuyệt đối của Đức Phanxicô, kể từ khi bắt đầu triều đại Giáo hoàng của ngài, không muốn gợi lên ý tưởng về một “cuộc chiến tranh chính đáng” , thậm chí để tự vệ chống lại kẻ xâm lược.

Với việc giảm sút ơn gọi, có « nguy cơ muốn tìm kiếm ơn gọi mà không có sự phân định thích đáng ». Đó là cảnh giác của Đức Thánh Cha được đưa ra trong buổi gặp gỡ với 38 linh mục tu sĩ dòng Tên ở Malta, ngày 3/4/2022. Bản văn  buổi nói chuyện đã được phổ biến hôm 14/4/2022 trên « La Civiltà Cattolica ». Ngài cũng nhấn mạnh cần « những chủng sinh bình thường » và « những bề trên bình thường ». Và mô hình Giáo hội tương lai là “khiêm tốn hơn, nghèo khó hơn và ít chính trị hơn”.

Trong diễn văn kết thúc  Đại hội khoáng đại mùa xuân, hôm 8/4/2022, Đức Cha chủ tịch ĐHGM Pháp đã đưa ra một suy tư chính trị và sinh thái. Ngài cũng mời gọi quan tâm và liên đới đối với các nạn nhân lạm dụng tính dục, của biến đối khí hậu và của cuộc chiến tranh ở Ucraina.

ĐHY Parolin, Quốc Vụ Khanh Tòa  Thánh, bên lề một sự kiện tại trụ sở Radio Vatican, đã bình luận về tin tức gần đây đến từ Ucraina và xác nhận khả năng một chuyến đi của Đức Phanxicô đến Kiev, nhưng một đánh giá thận trọng vẫn đang tiến hành. Ngài cũng gợi lên việc chuẩn bị gặp gỡ với Đức Thượng phụ Kirill của Nga.

Đối mặt với phong trào phản đối mạnh mẽ trước tình hình giá nhiên liệu và thực phẩm tăng cao, chính phủ Pêru đã kêu gọi Đức Hồng y Pedro Barreto để đối thoại với người biểu tình. Một thỏa thuận sẽ được phê chuẩn vào thứ Năm 7/4/2022 trong một hội đồng phân quyền của các bộ trưởng.

Cuộc chiến tranh ở Ucraina một lần nữa được Đức Phanxicô đề cập trong buổi tiếp kiến chung ngày 6/4/2022. Ngài đã chỉ trích « những hành động tàn ác mới » được thực hiện ở thành phố Boutcha chống lại dân thường. Ngài cũng đã chỉ ra « sự bất lực » của Liên Hiệp Quốc trong cuộc xung đột hiện nay.

Đến thăm một trung tâm dành cho người tỵ nạn ở Malta, Đức Phanxicô đã kêu gọi hôm 3/4/2022 đừng rơi vào « cái bẫy » của sự dửng dưng đối với hoàn cảnh của người di cư.

Trong cuộc đối thoại với các phóng viên trên chuyến bay từ Malta về Rôma hôm 3/4/2022, Đức Thánh Cha Phanxicô đã trả lời những cầu hỏi về khả năng một chuyến đi đến Kiev và về sự kinh hoàng của  chiến tranh.

« Chúng ta không học hỏi ! Xin Chúa thương xót chúng ta, tất cả chúng ta, tất cả chúng ta đều có tội ! ». Đó là những lời của Đức Phanxicô với các phóng viên trên chuyến bay trở về Rôma.

« Ước mong Malta tiếp tục thổi bùng niềm hy vọng » : Đức Phanxicô, trong bài phát biểu trước chính quyền Malta, đã ca ngợi tấm gương mà quần đảo đại diện cho nhiều dân tộc. Ngài đã nhấn mạnh những vấn đề đặc trưng của xã hội Malta và nhắc lại tính cấp bách của một hành động chung để bảo vệ môi trường, trước khi phê bình gay gắt cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ucraina và cuộc chạy đua vũ trang.

Trong một tuyên bố lịch sử, Đức Thánh Cha Phanxicô, hôm 1/4/2022, đã xin lỗi các vị đại diện của những người bản địa Canada vì vai trò của Giáo hội Công giáo trong các trường nội trú ở Canada.

Tóm tắt bài giáo lý của Đức Thánh Cha (ngày 30/3/2022):

Chúng ta tiếp tục bài giáo lý về chủ đề tuổi già, bằng cách xem xét các nhân vật Simêon và bà Anna, những người chắc chắn trong niềm hy vọng của mình, đang chờ đợi Đấng Mêsia. Hai người lớn tuổi này, đầy sức sống tinh thần, dạy cho chúng ta rằng lòng trung tín trong sự chờ đợi sẽ làm tinh tế các giác quan của linh hồn. Đó là những gì chúng ta vẫn còn cầu xin Chúa Thánh Thần trong bài thánh ca Veni Creator Spiritus.

Hôm Chúa Nhật 27/3/2022, sau khi đọc Kinh Truyền Tin, Đức Phanxicô tiếp tục nói về cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ucraina. Và đây là lần mà Đức Thánh Cha dùng những kiểu nói mạnh mẽ nhất cho đến nay để lên án cuộc chiến tranh này: “cuộc xâm lược Ucraina”, “cuộc chiến tranh tàn ác và điên rồ”, “hành động thú tính của chiến tranh”, “một hành động man rợ và phạm thánh”, “đã đến thời điểm xóa bỏ chiến tranh, xóa bỏ nó khỏi lịch sử nhân loại trước khi nó xóa bỏ lịch sử nhân loại”, “Đủ rồi. Hãy dừng nó lại. Hãy làm im tiếng vũ khí. Hãy tiến tới hòa bình cách nghiêm túc”.

Sáng 24/3/2022, Đức Phanxicô đã tố giác sự dấn thân của một số chính phủ gia tăng chi tiêu quân sự của họ. Trái lại, ngài kêu gọi thay đổi mô hình trong mối tương quan quốc tế, bằng cách áp dụng « văn hóa chăm sóc ». Và phụ nữ có thể có một vai trò quyết định, Đức Thánh Cha nhận định như thế khi nói trước các tham dự viên của cuộc gặp gỡ của Trung Tâm Phụ Nữ Ý.

Được công bố hôm 22/3/2022 bởi phân bộ Di dân và Tỵ nạn của Bộ phục vụ sự phát triển con người toàn diện, một văn kiên do Đức Thánh Cha viết lời tựa đã đề nghị những đường hướng để « phát triển nền văn hóa gặp gỡ » và một Giáo hội ngày càng bao hàm hơn, trước những thách đố của việc di cư.

Sau buổi đọc Kinh Truyền Tin hôm 20/3/2022, một lần nữa Đức Phanxicô đã tố giác cuộc chiến tranh xâm lược Ucraina. Đặc biết ngài lấy làm tiếc tên lửa và bom đạn ảnh hưởng đến dân thường và kêu gọi tất cả các tác nhân của cộng đồng quốc tế để họ thực sự dấn thân để chấm dứt cuộc chiến ghê tởm này .

Một sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô được công bố hôm 18/3/2022 nhân dịp khai mạc Ngày Xã hội Công giáo Châu Âu, diễn ra ở Bratislava cho đến Chúa Nhật, về chủ đề « Châu Âu vượt qua đại dịch, một xuất phát mới ». Đức Thánh Cha đề cập đến cuộc chiến tranh hiện nay giữa Ucraina và Nga, và đồng thời kêu gọi Châu Âu hướng đến một đà nhiệt huyết mới ở bình diện chính trị và xã hội. Đối với ngài, Kitô hữu có một chứng tá phải mang lại, chứng tá của bác ái Tin Mừng.

Đức Phanxicô tiếp kiến hôm 18/3/2022 các  tham dự viên hội nghị của Tổ chức Tòa Thánh « Gravissimum educationis », về chủ đề « Giáo dục dân chủ trong một thế giới bị chia cắt ». Ngài đã tố giác hai nọc độc đối với nền dân chủ – chủ nghĩa toàn trị và chủ nghĩa thế tục -, trước khi đưa ra ba đường hướng để truyền đạt cho giới trẻ những nguyên tắc dân chủ.

Văn phòng báo chí Tòa Thánh đã xác nhận rằng Đức Thánh Cha đã có buổi nói chuyện trực tuyến với Đức Kirill, Thượng phụ của Moscou và toàn Nga vào chiều thứ Tư 16/3/2022 về cuộc chiến tranh ở Ucraina và về vai trò của Kitô hữu và các mục tử của họ để thúc đẩy hòa bình.

Trong bài xã luận được đăng trên Vatican News với tựa đề “Tiếng kêu trong sa mạc của Đức Giáo hoàng”, Andrea Tornielli, Giám đốc biên tập của Bộ Truyền thông Vatican, đã trả lời cho một số chỉ trích đối với Đức Phanxicô khi ngài không nêu đích danh « Putin » hay « Nga » trong những tuyên bố kêu gọi chấm dứt chiến tranh, dù ngài đã dùng những  từ ngữ mạnh mẽ chưa hề có để nói về cuộc xâm lược  vốn không phải là một hoạt động quân sự đặc biệt này : « sự man rợ của việc giết hại trẻ em và những công dân vô tội », « cuộc xâm lược vũ trang không thể chấp nhận được», « phỉ báng danh » Thiên Chúa.

54. “Trong cái nhìn toát lược này, tôi muốn nhấn mạnh rằng cho dù đã có những bước tiến quan trọng trong việc nhìn nhận các quyền của phụ nữ và sự tham dự của họ vào đời sống công cộng, tại một số nước vẫn còn rất nhiều việc phải làm để thăng tiến những quyền này. Những tập tục không thể chấp nhận vẫn cần được loại bỏ. Tôi nghĩ cách riêng đến sự bạc đãi đáng xấu hổ mà đôi khi phụ nữ phải chịu, những bạo lực trong gia đình và rất nhiều hình thức nô dịch hóa, trong đó không hề cho thấy sức mạnh của đàn ông mà đúng hơn chỉ là những hành động nhu nhược nhát đảm.