CHIẾN TRANH Ở UCRAINA: TẠI SAO ĐỨC PHANXICÔ NÓI VỀ “CỜ TRẮNG”

Trong một cuộc phỏng vấn dành cho một kênh truyền hình Thụy Sĩ, bản ghi âm được phát sóng vào thứ Bảy ngày 9 tháng 3, Đức Thánh Cha kêu gọi Ucraina hãy có “can đảm đàm phán”. Những lời nói đã mở ra một cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Vatican và Ucraina, nhưng lại bộc lộ quan điểm vì hòa bình của một vị Giáo hoàng đặt sự thánh thiêng của sự sống lên trên hết.

► Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói gì, và trong bối cảnh nào?

Trong một cuộc phỏng vấn được thực hiện vào ngày 2 tháng Hai với Đài Truyền hình Thụy Sĩ RSI nhưng bản ghi âm chỉ được phát sóng vào ngày 9 tháng Ba, Đức Thánh Cha ca ngợi “sự can đảm” của “cuộc đàm phán” mà ngài tin rằng Nga và Ucraina nên thể hiện. “tôi cho rằng, người mạnh nhất là người nhìn rõ hoàn cảnh, nghĩ đến người dân, có can đảm giương cờ trắng, tức là đàm phán”, ngài tin tưởng như thế và đồng thời ước muốn kêu gọi sự trung gian hòa giải do một trong những “cường quốc quốc tế” thực hiện, chẳng hạn “Thổ Nhĩ Kỳ”.

Ngài hỏi : “Khi thấy mình bại trận, mọi chuyện trở nên tồi tệ, thì cần phải có can đảm để đàm phán. Bạn xấu hổ, nhưng với bao nhiêu cái chết thì mọi chuyện sẽ kết thúc?». Đối với Đức Phanxicô, cuộc đàm phán này phải tránh “để không dẫn đất nước đến chỗ tự sát”. Đức Thánh Cha đang trả lời một nhà báo đã hỏi ngài về chủ đề “màu trắng”, nói về những đức tính của màu trắng, nhưng cũng về “cờ trắng”.

► Đâu là nhưng phản ứng?

Nhận xét của ngài ngay lập tức gây ra phản ứng mạnh mẽ trên lĩnh vực ngoại giao. Thông qua tiếng nói của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Dmytro Kouleba, Ucraina đã thể hiện sự phản đối mạnh mẽ của mình. Ông nói : “Lá cờ của chúng tôi có màu vàng và xanh. Đó là lá cờ mà chúng tôi sống, chết và chiến thắng. Chúng tôi sẽ không bao giờ treo bất kỳ lá cờ nào khác”. “Về lá cờ trắng, chúng tôi biết chiến lược của Vatican trong nửa đầu thế kỷ XX,” người đứng đầu cơ quan ngoại giao Ucraina cũng viết, ám chỉ đến thái độ trung lập mà Đức Piô XII đã giữ trong Thế chiến thứ hai. Đại diện của Đức, Hà Lan và Liên minh châu Âu cũng công khai lên tiếng phản đối.

Các nhà lãnh đạo Kitô giáo ở Ucraina cũng bày tỏ mối quan ngại sâu sắc của họ. Thượng hội đồng thường trực của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ucraina, trực thuộc Rôma, phản ứng: “Người Ucraina không thể ngừng tự vệ vì đầu hàng đồng nghĩa với cái chết của họ. Ý định của Putin và Nga là rõ ràng và hiển nhiên”.

Về phần mình, Vatican đã cố gắng xoa dịu cuộc tranh cãi đang nổi lên từ tối ngày 9 tháng Ba. Giám đốc Văn phóng báo chi Tòa Thánh nêu rõ trong một tuyên bố gửi cho một số nhà báo: “Đức Giáo hoàng sử dụng thuật ngữ “cờ trắng” và đáp lại bằng cách sử dụng hình ảnh do nhà báo đề xuất, để với nó ngài chỉ ra sự chấm dứt chiến sự, thỏa thuận ngừng bắn đạt được nhờ lòng can đảm đàm phán”.

Đức Phanxicô hôn cờ Ucraina

► Những tuyên bố này tiết lộ điều gì về lập trường của Đức Phanxicô?

Kể từ khi xung đột giữa Kiev và Moscow gia tăng vào tháng 2 năm 2022, Đức Giáo hoàng chưa bao giờ đứng về phía Ucraina, dứt khoát rõ ràng với quan điểm của các nước phương Tây. Trong nhiều tháng, ngài đã bị buộc tội thân Nga, điều mà ngài rõ ràng đã phản đối. Khi bắt đầu cuộc xung đột, ngài đã chỉ trích gay gắt Thượng phụ Matxcơva, Kirill, so sánh Thượng phụ này với một “giáo sĩ Nhà nước” và một “cậu bé giúp lễ cho Putin”. Một tuyên bố đã gây ra sự rạn nứt trong mối quan hệ với Tòa Thượng phụ Matxcơva, mặc dù mối quan hệ đó là một trong những ưu tiên của triều đại giáo hoàng này.

Nhưng mặt khác, Đức Giáo hoàng không bao giờ muốn bị đồng hóa với “tuyên úy của phương Tây”, coi việc ủng hộ một bên một cách vô điều kiện là rất nguy hiểm. Ngài thích giữ vững quan điểm mà ngài cho là hoàn toàn nhân đạo, hàng tuần kêu gọi các tín hữu cầu nguyện cho “Ucraina tử đạo” và cho việc chấm dứt ngay lập tức cuộc xung đột vũ trang.

Đường lối kiên quyết hòa bình này vượt xa tình hình Ucraina. Đối với Đức Phanxicô, người không bao giờ bỏ lỡ cơ hội lên án “những kẻ buôn bán vũ khí”, điều quan trọng luôn là việc thiết lập một lệnh ngừng bắn để mở ra các cuộc đàm phán ngoại giao. Vatican nhấn mạnh đây là một cách đặt “sự thánh thiêng của sự sống” lên trên hết. Tầm nhìn này được minh họa chẳng hạn ở Trung Đông, khi ngài đặt Israel và Hamas lại với nhau: “Cuộc chiến này đang có sự tham gia của hai bên chứ không chỉ một. Những người có trách nhiệm là hai phe đang có chiến tranh với nhau này”, ngài nói trên truyền hình Thụy Sĩ.

► Ngoại giao của Vatican bảo vệ điều gì?

Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột với Ucraina, nền ngoại giao của Vatican chưa bao giờ bảo vệ việc đầu hàng của Ucraina. Nhiều lần, hai quan chức cao nhất của Vatican, Đức Hồng y Pietro Parolin và Đức cha Paul Gallagher, đã công khai thừa nhận tính hợp pháp của một cuộc chiến phòng vệ, và thậm chí cả việc gửi vũ khí để thực hiện nó. Trái lại, họ chưa bao giờ che giấu mối lo ngại về khả năng mở rộng xung đột, đặc biệt là giữa các cường quốc sở hữu vũ khí nguyên tử.

Một nhà ngoại giao giải thích: “Chúng tôi trung lập nhưng không có sự thờ ơ về mặt đạo đức. Lịch sử thì phức tạp hơn một thế giới đen và trắng. Đối với chúng tôi, Ucraina và Nga không phải là hai thực tại chính trị – xã hội hoàn toàn tách biệt.” Trước khi nói thêm: “Mục đích của những nỗ lực của chúng tôi là giúp người Ucraina thiết lập một nền hòa bình công bằng và bền vững.”

Tý Linh

(theo Loup Besmond de Senneville, nhật báo La Croix)