ĐỨC CHA VINCENZIO PAGLIA, NGƯỜI PHỤC VỤ GIA ĐÌNH VÀ SỰ SỐNG

Một Giáo hội quan tâm lắng nghe hơn đến gia đình như ngày nay, để khuyến khích gia đình hướng tới một lý tưởng, đó là nhiệm kỳ được Đức Phanxicô trao cho Đức cha Paglia, người được ngài bổ nhiệm làm chủ tịch Học viện Gioan Phaolô II và Hàn lâm viện Sự sống vào năm 2016. Trong chức vụ ngài vừa rời khỏi, vị Giám mục người Ý đã làm việc vì một liên minh đạo đức nhằm bảo vệ sự sống trước mọi nguy hiểm, cái chết êm dịu, chiến tranh hoặc trí tuệ nhân tạo.

“Thế giới của chúng ta đang khó nhọc tìm kiếm giá trị của sự sống con người, ngay cả trong giờ phút cuối cùng của nó.” Đây là điều mà Đức Thánh Cha đã tuyên bố hôm thứ Tư 4/6/2025 với những người hành hương nói tiếng Pháp đến tham dự buổi tiếp kiến ​​chung. Trong khi dự luật về “giúp chết” đang được xem xét ở Pháp, Đức Lêô XIV hy vọng “Chúa Thánh Thần soi sáng trí khôn của chúng ta, để chúng ta biết cách bảo vệ phẩm giá nội tại của mỗi con người”. Một lời cầu nguyện có lẽ đã được Đức Cha Vincenzo Paglia cầu nguyện trong bảy năm qua.

Vị giám mục người Ý đã được Đức Thánh Cha Phanxicô chọn vào năm 2016 để làm chủ tịch Hàn lâm viện Giáo hoàng về Sự sống, cũng như Học viện Giáo hoàng Gioan Phaolô II, tiếp tục nhiệm kỳ đứng đầu Hội đồng Giáo hoàng về Gia đình, nơi ngài được Đức Bênêđíctô XVI bổ nhiệm vào năm 2012. Các nhiệm vụ này kết thúc vào ngày 27 và 19 tháng Năm vừa qua, chưa đầy một tháng sau sinh nhật lần thứ 80 của Đức Cha Paglia. Cơ hội để đánh giá lại những năm tháng phục vụ Giáo triều của ngài, vì gia đình và cuộc sống.

Marie Duhamel: Trong hoàn cảnh nào Đức Cha được kêu gọi vào năm 2012 để phục vụ các gia đình?

Đức cha Paglia: Tôi đã tham dự Đại hội Gia đình Thế giới cuối cùng do Đức Bênêđíctô XVI chủ trì ở Milan. Tôi nhớ đến mối quan tâm của ngài đối với các gia đình bị tổn thương, đặc biệt đối với những người ly dị và tái hôn, điều này đã thúc đẩy ngài triệu tập một thượng hội đồng về gia đình, và đó là lúc ngài bổ nhiệm tôi làm chủ tịch Hội đồng giáo hoàng về Gia đình. Đặc biệt, ngài yêu cầu tôi nghiên cứu chủ đề này một cách tỉ mỉ cho đến chỗ đào sâu thần học về các Giáo hội Đông phương.

Khi Đức Thánh Cha Phanxicô đến, chúng tôi đang hoàn toàn chuẩn bị cho Thượng Hội đồng về Gia đình (tháng 10 năm 2014 và tháng 10 năm 2015). Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi chúng ta nhìn vào thực tế của các gia đình. Ngài nói với tôi: “Trước tiên, không có vấn đề tổ chức lại nguyên tắc. Chúng ta nhất định phải gánh trên vai mình, trên vai Giáo hội, tất cả các gia đình như họ là trong Lịch sử, như họ đang sống và chúng ta phải giúp đỡ họ để họ đạt được lý tưởng gia đình”. Đây là ý nghĩa của Amoris Laetitia.

Marie Duhamel: Có cần phải cân nhắc đến biến động to lớn mà gia đình đã trải qua từ giữa thế kỷ vừa qua không?

Đức cha Paglia: Gia đình rất bị đảo lộn về thực tại và định nghĩa của nó. Và Giáo hội đã lắng nghe nó. Như một người mẹ thương xót, Giáo hội cảm thấy rằng trước hết cần phải giúp các gia đình được “trở thành” tốt, hiểu được hoàn cảnh, ơn gọi của họ, để vươn lên hoặc đi theo một con đường. Theo nghĩa này, chúng ta phải hiểu quan điểm mục vụ của Đức Thánh Cha Phanxicô. Ngài nói với tôi rằng điểm cuối cùng của giáo luật là “salus anime” chứ không phải “salus principium”. Không được loại trừ gia đình nào, và luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hiện diện của tình yêu Thiên Chúa. Chính vì lý do này mà trong chương VI của Amoris Laetitia, chúng ta có một suy tư tuyệt vời và đáng kinh ngạc về sách Diễm Ca. Thượng Hội đồng đã không đề cập đến vấn đề này, nhưng Đức Thánh Cha muốn đưa nó vào để nhắc nhở mọi Kitô hữu đối xử với các gia đình bằng lòng thương xót.

Marie Duhamel: Đức Cha đã tìm cách áp dụng lối tiếp cận này như thế nào khi đứng đầu Học viện Gioan Phaolô II?

Đức cha Paglia: Đức Thánh Cha Phanxicô giao phó cho tôi trách nhiệm đối với Học viện Gioan Phaolô II, với sứ mạng hàng đầu là suy tư về gia đình. Như bạn đã biết, đây là một học viện đại học (liên kết với Đại học Giáo hoàng Latêranô). Và chúng tôi khám phá ra rằng mặc dù có nhiều suy tư về cặp vợ chồng, từ quan điểm luân lý và giáo luật – toàn bộ thư viện về các vấn đề pháp lý liên quan đến cặp vợ chồng, nhưng không có hoặc hầu như không có gì về gia đình và chủ đề về các mối quan hệ.

Do đó, chúng tôi đã xây dựng lại Học viện Gioan-Phaolô II bằng cách thành lập một nền thần học mới về gia đình liên quan đến tất cả các ngành khoa học mà nó chất vấn: văn hóa, kinh tế, dĩ nhiên là thần học, nhưng cũng là luân lý, lịch sử, xã hội học và tâm lý học. Đối với tôi, dường như ngày nay chúng ta có một học viện thực sự hoàn chỉnh về mặt thần học về gia đình.

Marie Duhamel: Còn từ quan điểm mục vụ?

Đức cha Paglia: Từ quan điểm mục vụ, chúng tôi phát hiện ra rằng có một mối nguy hiểm: một mặt, chẳng hạn, các nhà thờ, giáo xứ rất ít hướng về gia đình, rất chủ nghĩa cá nhân, và mặt khác, các gia đình rất ít tính giáo hội, khép kín vào chính mình. Do đó, nỗ lực hệ tại việc làm quen với các giáo xứ và giáo hội hóa các gia đình.

Chúng tôi đã tìm cách khuyến khích một viễn cảnh quan hệ mới, đa dạng, bằng cách nhấn mạnh đến sự phong phú của sự đa dạng của các mối quan hệ trên bình diện gia đình và bằng cách nhấn mạnh đến tình huynh đệ, sự tôn trọng dành cho người khác, đối với ông hoặc cháu trai. Điều quan trọng là phải nỗ lực đoàn kết với các gia đình khác trong giáo xứ. Tôi đặc biệt nhớ đến buổi tiếp kiến ​​của Đức Thánh Cha với cặp đính hôn. Điều này chưa bao giờ xảy ra. Niềm vui của những người trẻ này vẫn còn in sâu trong ký ức của tôi.

Cuối cùng, chúng tôi nhấn mạnh đến mối liên hệ với những người cô độc và nhấn mạnh vào sự chung sống không phải gia đình, điều này thể hiện cơ hội đối thoại với xã hội, để có thể giúp đỡ con đường hướng tới gia đình. Đây là một vấn đề mà tôi tin rằng xứng đáng được nghiên cứu thêm. Ví dụ, chúng ta hãy nghĩ đến người già. Tại sao họ không thể chung sống với những trách nhiệm pháp luật?

Marie Duhamel: Với tư cách là chủ tịch Hàn lâm viện Giáo hoàng về Sự sống, Đức Cha có quan điểm gì về việc hợp pháp hóa an tử và trợ tử? Làm thế nào Giáo hội có thể được lắng nghe trong các xã hội tục hóa phương Tây?

Đức cha Paglia: Chúng ta tiếp tục nói rằng chúng ta không thể thừa nhận việc phá thai hoặc an tử, nhưng đây không phải là một vấn đề Công giáo nghiêm ngặt. Đó là vấn đề tôn trọng sự sống. Tôi biết nhiều người không có đức tin phản đối điều đó, và chúng tôi đã mở Hàn lâm viện cho các nhà khoa học thuộc các niềm tin khác hoặc những người không có đức tin, để yêu cầu có một suy tư mới về sự phong phú của sự sống. Chúng ta phải bảo vệ nó. Không chỉ lúc ban đầu, mà ở mọi lứa tuổi, mọi hoàn cảnh. Có thể nói gì về nạn đói, việc bỏ rơi thanh thiếu niên, án tử hình, chiến tranh, v.v.?

Hơn nữa, với tư cách là Kitô hữu, chúng ta cũng phải nhấn mạnh rằng cái chết không phải là hết. Sự sống vẫn tiếp tục. Đối với tôi, dường như người ta chưa bao giờ nói ra điều đó, mà theo tôi đó là một tội thiếu sót rất rất nghiêm trọng. Chúng ta phải loan báo một cuộc sống tròn đầy và vĩnh cửu, đây là điều chúng ta bảo vệ, mong muốn phát triển và làm cho sống. Mọi người đều cần có một cuộc sống tròn đầy, không ai bị bỏ rơi.  Sự cô đơn và đau khổ thật khủng khiếp và vì lý do này Hàn lâm viện Sự sống đã ủng hộ mạnh mẽ việc chăm sóc giảm nhẹ.

Chúng ta tự hỏi tại sao ở nhiều quốc gia lại có sự bám riết giết hại các cá nhân, trong khi đồng thời chúng ta lại quên đi việc bỏ rơi trị liệu mà hàng ngàn người già và hàng ngàn người khuyết tật phải chịu đựng mà không được giúp đỡ. Tôi rất lo ngại về việc luật pháp quên đi trách nhiệm của mình đối với đa số người dân để dừng lại ở việc phán xét hoặc đưa ra những quyết định liên quan đến một số người.

Và khi ai đó nói “sự sống của tôi thuộc về tôi”, tôi trả lời họ rằng “đúng, nó thực sự thuộc về bạn nhưng không chỉ thuộc về bạn. Nó còn thuộc về những người khác, bắt đầu từ cha mẹ bạn, nhưng còn thuộc về tôi, người bạn của bạn, v.v.” Chủ nghĩa cá nhân là chất độc nuôi dưỡng nền văn hóa bỏ rơi này.

Theo tôi, chúng ta phải khám phá lại trách nhiệm và giá trị sự sống như món quà lớn nhất mà chúng ta đã nhận được và bảo vệ nó trong mọi hoàn cảnh. Tại sao lại im lặng trước tình trạng khủng khiếp trong nhà tù, trước chiến tranh?

Marie Duhamel: Đức Cha cũng cảnh báo về những biên giới mới có thể đe dọa đến sự sống, chẳng hạn như Trí tuệ nhân tạo, robot hoặc nghiên cứu bộ gen. Phản ứng của Hàn lâm viện dưới sự lãnh đạo của Đức Cha là gì?

Đức cha Paglia: Lần đầu tiên trong lịch sử, con người có thể hủy diệt công trình tạo dựng, bằng năng lượng hạt nhân, bằng thảm họa khí hậu, bằng các khoa học hội tụ mới. Chúng ta có thể tiêu diệt tất cả mọi người. Đối mặt với nguy cơ sinh tử khủng khiếp này, chúng ta phải khám phá lại con người chung và bảo vệ nó, và tôi coi một liên minh rộng rãi giữa khoa học, triết học, thần học, nghệ thuật, kinh tế và chính trị là cần thiết. Chúng ta đang nói về nguy cơ kỷ nguyên nhân sinh mới (anthropocène). Đây là thách thức lớn của ngày hôm nay, và để đối mặt với nó, Hàn lâm viện Giáo hoàng về Sự sống đã đề xuất một hiến chương đạo đức cho trí tuệ nhân tạo. Chúng ta đang nói về Đạo đức thuật toán (AlgoÉthique) để chống lại chế độ thuật toán trị (Algocratie), chế độ độc tài của thuật toán. Đối với tôi, đây là biên giới mới của đạo đức và luân lý.

Marie Duhamel: Đức Cha cũng là người tiên phong về vấn đề trí tuệ nhân tạo này với Lời kêu gọi Rôma bắt đầu từ năm 2020. Nhiều nhóm, đặc biệt là những gã khổng lồ công nghệ Mỹ, đã ký kết nó. Với tinh thần nào, với niềm hy vọng nào Đức Cha đã dấn thân vào cuộc phiêu lưu này?

Đức cha Paglia: Họ không phải là những người duy nhất ký. Tất cả các tôn giáo trên thế giới cũng đã ký Lời kêu gọi này vào năm ngoái tại Hiroshima, nơi công nghệ đã phá hủy mọi thứ. 250 trường đại học cũng đã ký kết và sắp tới Amazon và Cisco cũng dự kiến ​​​​sẽ ký kết. Một hội nghị quy tụ các nhà công nghiệp dự kiến ​​sẽ diễn ra vào cuối tháng Sáu.

Theo tôi, vấn đề còn lại là sự hầu như vắng mặt của chính trị. Số phận của chúng ta ngày nay nằm trong tay những người có quyền đối với dữ liệu của chúng ta và thật không may, không có quy tắc nào cả. Lời kêu gọi Rôma nhấn mạnh trách nhiệm phải được thực hiện trong ba lĩnh vực: đạo đức thuật toán, giáo dục giới trẻ và người lớn để không đưa ra những lựa chọn vô thức, và cuối cùng là vấn đề pháp lý. Chúng ta phải thúc đẩy các chính phủ và các công ty khác nhau xây dựng luật nhằm có một khuôn khổ pháp lý quốc tế, để việc sở hữu dữ liệu cá nhân được quản lý.

———————————–

Tý Linh chuyển ngữ

(nguồn : vatican news)