“ĐỨC LÊO KHÔNG ĐƯỢC CHỌN ĐỂ KHÔI PHỤC SỰ HIỆP NHẤT MÀ NGƯỜI TA CHO LÀ ĐÃ BỊ ĐỨC PHANXICÔ PHÁ VỠ”

Cha Benoît Vermander, Dòng Tên, khó chịu vì một lối phân tích thường được nghe rằng việc Đức Lêô XIV được chọn làm tân Giáo hoàng có lẽ đã được hướng dẫn bởi nhu cầu tìm một ứng viên có khả năng khôi phục một Giáo hội bị Đức Phanxicô chia rẽ. Ngược lại, ngài thấy có rất nhiều sự liên tục giữa hai vị Giáo hoàng.

Kể từ khi bầu chọn Đức Lêô XIV, nhiều nhà bình luận và nhà báo đã sử dụng một diễn ngôn đang nhanh chóng có khuynh hướng thắng thế: Đức Lêô sẽ là vị Giáo hoàng tái xây dựng sự hiệp nhất, ở nơi mà Đức Phanxicô có lẽ đã nuôi dưỡng sự chia rẽ. Lập luận này tiếp nối với lập luận từng lưu hành kể từ khi Đức Phanxicô qua đời: cần phải cấp bách khôi phục sự hiệp nhất của Giáo hội, vốn bị chia rẽ trong những năm gần đây do sự công nhận tính đa nguyên và việc thực hiện các cải cách gây tranh cãi.

Dòng phân tích này đóng khung một cách nguy hiểm lối giải thích sẽ đến về các hành động của Đức Giáo hoàng Lêô, người vẫn thể hiện mong muốn tiếp tục đường lối hiệp hành và sự cởi mở mục vụ được người tiền nhiệm của mình vạch ra rõ ràng. Một khi “tuần trăng mật” qua đi, người ta sẽ dễ dàng để lấy làm tiếc về sự phản bội của nhiệm kỳ “hiệp nhất bằng mọi giá” mà ngài được cho là đã được chọn. Và, ngay cả bây giờ, cùng một phân tích đó đã phớt lờ hoặc bóp méo những gì đã là phong cách và đặc sủng của Đức Giáo hoàng Phanxicô.

Di sản của “lời nói chân thật”

Phong cách và đặc sủng này có thể được tóm tắt trong một từ duy nhất—một từ tiếng Hy Lạp chứa đầy ý nghĩa và cốt lõi: parrhesia. Parrhesia là “lời nói chân thật”, hành động truyền đạt những xác tín sâu xa nhất của mình mà không có ngăn trở nào. Là từ khóa trong triết học Hy Lạp, nó đã được Michel Foucault bình luận rộng rãi. Nhưng Foucault từ chối nhận ra sự tiếp nối và đào sâu của khái niệm này trong bối cảnh Tân Ước.

Tuy nhiên, trong sách Công vụ Tông đồ, lời tuyên bố của Phêrô được đặt dưới thuật ngữ này ngay từ đầu (“Thưa anh em, xin được phép mạnh dạn nói với anh em“, Cv 2, 29), và cùng thuật ngữ này ở phần cuối của sách Công vụ khép lại và tóm tắt lời rao giảng của Phaolô: “Ông rao giảng một cách rất mạnh dạn, không gặp ngăn trở nào” (Cv 28, 31). Chúa Giêsu đã từng nói một cách cởi mở, táo bạo, mạnh dạn, đặc biệt là trong Phúc âm theo thánh Gioan (7, 26; 16, 25; 18, 20) và quyền tự do ngôn luận tột bậc của Người vừa giải thích vừa đánh dấu phiên tòa mà Người phải chịu.

Đặc sủng về parrhesia thấm nhuần vào những lời nói và chứng từ mà từ đầu đến cuối Đức Phanxicô đưa ra. Như một ví dụ về những chia rẽ mà ngài bị cáo buộc đã gây ra, ngày nay người ta thường trích dẫn bài phát biểu của ngài trước Giáo triều vào ngày 22 tháng 12 năm 2014, trong đó liệt kê 15 căn bệnh mà một thể chế – bắt đầu từ thể chế mà ngài quản lý – có thể mắc phải: sự kiện tự cho mình là không thể thiếu; sự thần thánh hóa các nhà lãnh đạo; nói xấu; các nhóm khép kín…

Tuy nhiên, bất kỳ ai bình tĩnh đọc những lời này đều thấy trong đó một chẩn đoán đáng chú ý về sự suy sụt nội tại, dần dần và bất khả tránh, vốn đe dọa mọi thể chế. Tôi sẵn lòng giới thiệu một nghiên cứu tập thể về văn bản này cho bất kỳ tổ chức nào muốn hiểu về chứng mất ngôn ngữ hoặc sự trì trệ mà nó đang cảm thấy bị dọa.

Một lời chướng tai

Chúng ta có nên cảm thấy bực bội khi nghe Chúa Giêsu tuyên bố: “Khốn cho các người, hỡi các kinh sư và người Pharisêu giả hình! Các người giống như mồ mả tô vôi, bên ngoài có vẻ đẹp, nhưng bên trong thì đầy xương người chết và đủ mọi thứ ô uế” (Mt 23, 27)?

Dù sao, những lời này không chỉ liên quan đến các kinh sư và người Pharisêu, nhưng, giống như mọi lời Tin Mừng, chúng mang một tính thích đáng mới mẻ đối với bất kỳ độc giả nào biết lắng nghe và áp dụng chúng vào chính mình. Và câu cách ngôn của Đức Phanxicô rằng “sự cứng nhắc luôn che giấu sự thối nát” vang vọng cách sâu sát với những lời này của Chúa Giêsu. Không có gì ngạc nhiên khi những người nghe người này và người kia đôi khi đã thốt lên: “Lời này chướng tai quá! Ai mà nghe nổi?” (Ga 6, 60).

Chính sự mạnh dạn mà Chúa Giêsu đã thể hiện luôn mang lại hiệu quả cho mọi lời chúng ta nhận được từ Người. Đức Phanxicô đã khám phá lại và biết cách truyền tải lại một điều gì đó của “làn sóng va chạm” này nơi lời thẳng thắn của Tin Mừng.

Xác tín thâm sâu của tôi là Đức Lêô XIV, theo phong cách riêng của mình, sẽ vẫn thấm nhuần sự tự do này. Lời thẳng thắn thực sự – vốn giải thoát và chữa lành – luôn là lời thẳng thắn của một người sẵn sàng hứng chịu, với tất cả sự táo bạo và dễ bị tổn thương của mình. Bây giờ, nếu có một tác giả nào đó đã khiến tiếng nói của một “Tôi” được lắng nghe, mà lời lẽ của người đó tuôn ra trong sự mong manh và sức mạnh của niềm xác tín, thì đó chính là thánh Augustinô, được Đức Lêô, như người ta nói, đọc đi đọc lại. Ai đã từng uống thật nhiều từ một nguồn như vậy chỉ có thể nói về một “lời nói chân thực” được xác thực bởi những thôi thúc nơi sâu thẳm nhất của mình.

————————————-

Tý Linh chuyển ngữ

(nguồn : nhật báo La Croix)