ĐỨC PHANXICÔ TRÔNG CẬY VÀO “SỰ KHÔN NGOAN CỦA CON NGƯỜI” ĐỂ NGĂN CHĂN SỰ LEO THANG CỦA CHIẾN TRANH

Cuộc phỏng vấn của Đức Thánh Cha Phanxicô với giám đốc thông tin của kênh hàng đầu RAI: một cuộc xung đột thế giới “là một khả năng, không được quen với chiến tranh, vấn đề, đó là các ngành công nghiệp vũ khí”. “Tôi sẽ đến Dubai từ ngày 1 đến ngày 3 tháng Mười Hai” để dự COP28. Phán quyết tích cực về Thượng hội đồng, có nhiều không gian hơn cho phụ nữ nhưng không phong chức cho họ; “Tôi không nghĩ rằng sẽ giúp ích” khi bãi bỏ luật độc thân.

Đối với Đức Thánh Cha Phanxicô, việc mở rộng cuộc chiến nổ ra ở Israel và Palestine “là một khả năng”, nhưng ngài hy vọng rằng điều đó sẽ không xảy ra vì ngài tin tưởng vào “sự khôn ngoan của con người”. Ngài đưa ra những nhận xét này trong một cuộc phỏng vấn dài với Gianmarco Chiocci, giám đốc thông tin của kênh hàng đầu RAI phát sóng vào tối thứ Tư ngày 1 tháng Mười Một.

Israël và Gaza

Về những gì đang xảy ra ở Trung Đông, Đức Thánh Cha nói: “Mỗi cuộc chiến tranh đều là một thất bại. Không có gì được giải quyết bằng chiến tranh. Không có gì. Mọi thứ đều đạt được bằng hòa bình, bằng đối thoại. Họ tiến vào kibbutzim, họ bắt giữ con tin. Họ đã giết người. Và sau đó là phản ứng. Người Israel sẽ tìm kiếm con tin để cứu họ. Trong chiến tranh, cái tát này kích động cái tát khác. Cái tát này tàn nhẫn và cái tát kia thậm chí còn tàn nhẫn hơn, vân vân. Chiến tranh là một thất bại. Tôi cảm thấy nó là một thất bại nữa. Hai dân tộc phải sống cùng nhau. Với giải pháp khôn ngoan này: hai dân tộc, hai Nhà nước. Hiệp định Oslo: hai Nhà nước được xác định rõ ràng và Jerusalem với một quy chế đặc biệt”.

Nhắc lại lời cầu nguyện cho hòa bình vào tuần trước, Đức Phanxicô nhắc lại rằng thế giới đang trải qua một “thời giờ rất đen tối. Khả năng suy nghĩ sáng suốt còn thiếu, và tôi nói thêm: thêm một thất bại nữa. Mọi chuyện đã như vậy kể từ Thế chiến thứ hai, từ năm 1945 đến nay, hết thất bại này đến thất bại khác vì chiến tranh vẫn chưa dừng lại. Nhưng vấn đề lớn nhất vẫn là ngành công nghiệp vũ khí. Một người có năng lực trong vấn đề đầu tư mà tôi đã gặp trong một cuộc họp đã nói với tôi rằng ngày nay, khoản đầu tư mang lại nhiều lợi nhuận nhất là các nhà máy sản xuất vũ khí ”.

Đức Thánh Cha nói rằng ngài nhận được tin tức hàng ngày qua điện thoại từ những người theo đạo ở Gaza. “Cha sở người Ai Cập, cha Joseph, tôi gọi điện cho ngài mỗi ngày và ngài nói với tôi ‘nhưng thật khủng khiếp, bây giờ nơi cuối cùng họ đánh bom là bệnh viện, nhưng họ tôn trọng chúng tôi trong giáo xứ, nơi chúng tôi có 563 người, các Kitô hữu, một số người Hồi giáo và những đứa trẻ ốm đau được các nữ tu của Mẹ Têrêsa chăm sóc”. Trong giáo xứ nhỏ bé này, có 563 người. Mỗi ngày, tôi đều cố gắng đồng hành với họ. Hiện tại, tạ ơn Chúa, lực lượng Israel đã tôn trọng giáo xứ này.”

Quen với chiến tranh và chủ nghĩa bài Do Thái

“Tôi nhớ một thời điểm rất khó khăn vào đầu triều đại giáo hoàng của tôi, khi chiến tranh nổ ra ở Syria và tôi đã mời mọi người đến cầu nguyện tại quảng trường Thánh Phêrô. Các Kitô hữu đã cầu nguyện với những người theo Hồi giáo, những người đã mang theo tấm thảm cầu nguyện. Đó là một khoảnh khắc rất khó khăn. Đối với tôi, đó là một điều xấu, nhưng sau đó, nói ra thì không dễ chịu chút nào, người ta quen với nó rồi, tiếc là người ta quen với nó rồi. Chúng ta không được làm quen với nó.”

Và về khả năng mở rộng toàn cầu, ngài nhấn mạnh: “Nó sẽ là sự chấm dứt của nhiều thứ và nhiều mạng sống. Tôi nghĩ rằng sự khôn ngoan của con người cho phép tránh những điều như vậy. Đúng, có một khả năng, và chúng ta lo ngại về cuộc chiến này vì nó có ý nghĩa như thế nào đối với Israel, Palestine, Thánh Địa, Giêrusalem, nhưng chúng tôi cũng lo ngại về Ucraina vì nó rất gần. Tuy nhiên, còn có nhiều cuộc chiến bị lãng quên khác: Kivu, Yemen, Miến Điện với những người Rohingya là những kẻ tử vì đạo. Thế giới đang có chiến tranh và ngành công nghiệp vũ khí đứng đằng sau nó”. Đức Phanxicô cũng nói về chủ nghĩa bài Do Thái “không may vẫn bị che giấu. Ví dụ, chúng ta thấy những người trẻ đây đó đang làm điều gì đó. Đúng là trong trường hợp này, nó rất quan trọng, nhưng luôn có những hơi hướng của chủ nghĩa bài Do Thái và không phải lúc nào cũng đủ để thấy Holocaust (cuộc tàn sát) trong Thế chiến thứ hai, 6 triệu người này đã bị giết, bị bắt làm nô lệ và điều đó đã không phải là quá khứ. Thật không may, tất cả không phải là quá khứ. Tôi không biết giải thích thế nào và tôi không có lời giải thích nào, đó là sự kiện tôi thấy và tôi không thích ”.

Xung đột ở Ucraina

Khi được hỏi về phản ứng của Ucraina đối với các sáng kiến ​​hòa bình của Tòa thánh, Đức Phanxicô trả lời: “Tôi nghĩ đến người dân Ucraina, ngày nay chúng ta không được phán xét họ. Nhân dân Ucraina là những người tử vì đạo, họ đã phải chịu sự đàn áp dưới thời Stalin, sự đàn áp rất nặng nề. Họ là những người tử vì đạo. Tôi đã đọc một cuốn sách tưởng niệm về chủ đề này và cuộc tử đạo thật là khủng khiếp, Siberia… Đó là một dân tộc đã phải chịu đau khổ rất nhiều và giờ đây họ sợ hãi điều nhỏ nhất khiến họ sống lại điều đó. Tôi hiểu điều đó và tôi đã tiếp đón Tổng thống Zelensky. Nhưng chúng ta cần hòa bình. Tôi hiểu, nhưng chúng ta cần hòa bình. Các bạn hãy dừng lại một chút và tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình, thỏa thuận là giải pháp thực sự cho cả hai bên”.

Đức Thánh Cha nhớ lại: “Vào ngày thứ hai của cuộc chiến ở Ucraina, tôi đến đại sứ quán Nga, tôi cảm thấy mình phải đến đó và tôi nói rằng tôi sẵn sàng đến gặp Putin nếu điều đó có thể giúp ích được. Tôi đã có cuộc trò chuyện vui vẻ với đại sứ quán Nga. Tôi đưa ra danh sách tù nhân, và họ đã thả một số người, thậm chí họ còn thả một số tù nhân khỏi Azov. Đại sứ quán đã làm rất tốt việc thả những người có thể được thả. Nhưng cuộc đối thoại dừng lại ở đó. Lúc đó, ông Lavrov đã viết thư cho tôi: “Cảm ơn nếu ngài muốn đến, nhưng điều đó là không cần thiết”. Tôi muốn đi gặp cả hai bên.”

Bi kịch của người di cư

Đức Thánh Cha nói: “Tôi là con trai của những người di cư, nhưng ở Argentina chúng tôi có 46 triệu người, tôi nghĩ, và chỉ có 6 triệu người bản địa, không hơn. Những người còn lại đều là người di cư. Đây thực sự là một đất nước của những người di cư: người Ý, người Tây Ban Nha, người Ukraina, người Nga và nhiều người từ Trung Đông. Cha tôi làm việc tại Ngân hàng Ý và di cư, ông ở lại và qua đời ở đó. Đối với tôi, trải nghiệm di cư là một điều hiện sinh mạnh mẽ, không liên quan gì đến thảm kịch hiện tại. Đã có tình trạng di cư tồi tệ trong thời kỳ hậu chiến, nhưng ngày nay nó vẫn còn rất bi đát và có 5 quốc gia phải chịu khổ nhiều nhất từ ​​việc di cư: Síp, Hy Lạp, Malta, Ý và Tây Ban Nha. Họ là những người tiếp nhận nhiều người di cư nhất. Tôi luôn khuyên bạn nên đọc một cuốn sách được viết bởi một trong những người di cư đã chờ đợi hơn ba năm để chuyển từ Ghana đến Tây Ban Nha: nó có tên là “Em Trai”, “Hermanito” trong tiếng Tây Ban Nha. Đó là một cuốn sách ngắn nhưng kể về sự tàn khốc của việc di cư. Những gì chúng ta chứng kiến ​​ở Calabria gần đây thật khủng khiếp. Châu Âu phải liên đới với năm quốc gia không thể tiếp nhận tất cả mọi người này và các chính phủ châu Âu phải đối thoại. Có những ngôi làng nhỏ trống trải với mười, mười lăm người già cần người làm việc. Chúng ta cần một chính sách di cư phù hợp với người di cư: chào đón họ, đồng hành với họ, thăng tiến và hòa nhập họ vào công việc. Hãy để họ hòa nhập. Và chính sách di cư như vậy sẽ tốn kém tiền bạc. Nhưng tôi nghĩ đến Thụy Điển, quốc gia đã làm rất tốt trong thời kỳ các chế độ độc tài ở Mỹ Latinh… Một chính sách nhập cư phải mang tính xây dựng, vì lợi ích của đất nước và cư dân của nó, và của toàn châu Âu. Tôi đánh giá cao việc Chủ tịch Ủy ban Châu Âu đã đến Lampedusa để xem xét tình hình: Tôi đánh giá cao việc bà ấy đang cố gắng nắm mọi sự trong tay.”

Người nữ trong Giáo hội

“Nhiều phụ nữ làm việc tại Vatican. Ví dụ, phó phụ trách Phủ thống đốc là một phụ nữ, một nữ tu, còn Thống đốc có vai trò chung hơn nhưng chính bà là người chịu trách nhiệm. Trong Hội đồng Kinh tế, có sáu hồng y và sáu giáo dân, và trong số sáu giáo dân này có năm giáo dân là phụ nữ. Tiếp đến, đã có những thư ký thay thế cho ‘các đức cha’: thư ký của Bộ Đời sống Thánh hiến là một phụ nữ; ở Bộ Phát triển Con người Toàn diện là một người phụ nữ khác, trong ủy ban chọn giám mục, có ba người phụ nữ, bởi vì phụ nữ hiểu những điều mà chúng ta không hiểu. Tôi nghĩ họ nên được đưa vào hoạt động bình thường của Giáo hội.” Về việc phong chức cho phụ nữ, Đức Phanxicô nói: “Đây là một vấn đề thần học chứ không phải vấn đề hành chính. Phụ nữ có thể làm bất cứ điều gì trong Giáo hội, kể cả thống đốc, không có vấn đề gì. Nhưng từ quan điểm thần học và mục vụ, đây là hai điều khác nhau: nguyên tắc Phêrô, nghĩa là nguyên tắc tài phán, và nguyên tắc Maria, quan trọng nhất vì Giáo hội là một người nữ, Giáo hội là một hiền thê, Giáo hội không phải là nam tính, Giáo hội là người nữ. Cần phải có một nền thần học để hiểu được điều này và quyền bính của Giáo hội nữ tính và các phụ nữ trong Giáo hội thì mạnh mẽ và lớn lao hơn quyền bính của các mục tử nam. Đức Maria quan trọng hơn Phêrô, vì Giáo hội là người nữ. Nhưng nếu chúng ta muốn giảm thiểu điều này thành chủ nghĩa chức năng, thì chúng ta sẽ làm hỏng.”

Thượng hội đồng và sự độc thân

Đối với Đức Phanxicô, bản tổng kết của Thượng hội đồng về tính hiệp hành là “tích cực. Mọi thứ đã được thảo luận một cách tự do. Và đó là một điều tốt, chúng tôi đã thành công xây dựng một văn kiện cuối cùng, vốn phải được nghiên cứu trong khóa họp thứ hai vào tháng 10 năm 2024. Giống như văn kiện về gia đình, đó là một Thượng hội đồng gồm hai giai đoạn. Tôi tin rằng chúng tôi đã đạt đến việc thực thi tính hiệp hành này mà Thánh Phaolô VI mong muốn vào cuối Công đồng vì ngài nhận ra rằng Giáo hội phương Tây đã mất đi chiều kích hiệp hành mà các Giáo hội Đông phương, ngược lại, có được”.

Trả lời câu hỏi về luật độc thân linh mục, ngài giải thích: “Đó là luật thiết định, không phải là luật tự nhiên: các linh mục của các Giáo hội Công giáo Đông phương được phép kết hôn, trong khi ở các Giáo hội phương Tây, tôi nghĩ, có một kỷ luật từ thế kỷ 12, đánh dấu sự khởi đầu của sự độc thân. Nhưng đó là một luật có thể được bãi bỏ mà không có vấn đề gì. Tôi không nghĩ điều này hữu ích. Bởi vì vấn đề là hoàn toàn khác. Linh mục phải là một người cha, phải hòa nhập vào một cộng đoàn. Tôi nhớ có lần tôi tìm thấy một người 65 tuổi, cha sở của ba ngôi làng nhỏ trên núi, mỗi làng có năm trăm người. Tôi nói với ngài: “Nhưng cha làm như thế nào? Cha có biết người dân không? Ngài mỉm cười và nói với tôi: “Con thậm chí còn biết cả tên của những con chó của người dân”. Những linh mục hòa nhập này, những người cha thực sự của cộng đoàn. Khi linh mục trở lại hoàn hảo một chút, chúng ta sẽ mất”.

Về chủ đề các cặp đồng tính, Đức Phanxicô trả lời: “Khi tôi nói “tất cả mọi người, tất cả mọi người, tất cả mọi người”, tôi đang nói về con người. Giáo hội chào đón mọi người, tất cả mọi người và không hỏi bạn là ai. Sau đó, bên trong, mọi người lớn lên và trưởng thành trong sự thuộc về Kitô hữu của mình. Đúng là ngày nay nói về chuyện này có hơi thời thượng. Giáo hội chào đón mọi người. Sẽ là khác đi khi các tổ chức muốn tham gia. Nguyên tắc là thế này: Giáo hội chào đón tất cả những ai có thể được rửa tội. Các tổ chức không thể được rửa tội. Con người thì có thể.“

Các vụ lạm dụng trong và ngoài Giáo hội

Trong cuộc phỏng vấn trên RAI, Đức Phanxicô giải thích rằng ngài đang tiếp tục công việc của Đức Bênêđíctô XVI. “Rất nhiều công việc dọn dẹp đã được thực hiện. Đây đều là những trường hợp lạm dụng và thậm chí một số thành viên của Giáo triều đã bị thải hồi. Đức Giáo Hoàng Ratzinger đã thể hiện lòng can đảm. Ngài đã đảm nhận vấn đề này và thực hiện nhiều bước” trước khi giao lại cho người kế nhiệm. “Các vụ lạm dụng, dù là những lạm dụng lương tâm, tình dục hay những lạm dụng khác, đều không được dung thứ. Nó đi ngược lại với Tin Mừng, Tin Mừng là phục vụ chứ không phải lạm dụng, và chúng ta thấy rất nhiều hàng giám mục đã làm rất tốt việc nghiên cứu vấn đề lạm dụng tình dục, cũng như các hình thức lạm dụng khác. Chúng ta không có văn hóa làm việc chống lạm dụng: ví dụ, số liệu thống kê mà tôi nhận được từ một tổ chức quốc tế nghiên cứu về vấn đề này, cho biết rằng 42 đến 46 phần trăm lạm dụng xảy ra trong các gia đình hoặc khu phố và mọi người có thói quen che giấu mọi thứ. Thật kinh khủng“. Đức Thánh Cha thừa nhận rằng Giáo hội đã làm được nhiều điều trong cuộc chiến chống nạn ấu dâm, “nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm”.

Thời điểm khó khăn nhất và Giáo hội tương lai

Khi được hỏi đâu là thời điểm khó khăn nhất trong triều đại của ngài, Đức Thánh Cha trả lời: “Có lẽ khi tôi phải phản đối cuộc chiến ở Syria, những lời này tôi nói trên quảng trường. Tôi không biết phải làm gì, điều đó thật khó khăn. Tôi không quen với những việc như thế này và tôi sợ phạm sai lầm và gây tổn hại. Nó thật khó. Có những khoảnh khắc dễ dàng và những khoảnh khắc khác không dễ dàng như vậy. Nhưng Chúa luôn giúp tôi giải quyết, hoặc ít nhất là kiên nhẫn”.

Đối với Giáo hội sẽ tiếp nối triều đại giáo hoàng của ngài, ngài tuyên bố: “Chúa biết điều đó, nhưng luôn có nỗi u sầu của quá khứ, điều mà người ta tìm thấy trong các tổ chức cũng như trong Giáo hội. Đây là những người muốn quay lại đằng sau, họ là những người “chủ nghĩa quay lại đằng sau”. Họ không chấp nhận rằng Giáo hội đang tiến lên, đang chuyển động. Vì Giáo hội luôn chuyển động, nên Giáo hội phải phát triển. Và cách tồn tại của Giáo hội cũng phải phát triển theo ba nguyên tắc cao đẹp của thánh Vincent de Lérins, ông tổ của thế kỷ thứ nhất này, Giáo hội phải phát triển từ gốc, giống như cái cây mọc lên, nhưng luôn gắn liền với cội rễ của nó, một Giáo hội tách khỏi cội rễ thì sẽ thụt lùi và đánh mất truyền thống lành mạnh của mình, vốn không phải là chủ nghĩa bảo thủ. Truyền thống ngày càng phát triển. Và Giáo hội phải tiến về phía trước. Chẳng hạn, hãy nghĩ đến án tử hình. Ngày nay, chúng ta nói rằng án tử hình là không có đạo đức. Người ta cũng lớn lên trong cảnh nô lệ. Ngày xưa, nô lệ là chuyện bình thường. Ngày nay, điều này không còn đúng nữa. Lương tâm luân lý cũng phát triển. Việc sở hữu vũ khí nguyên tử”.

Khi được hỏi ngài sợ điều gì, Đức Thánh Cha trả lời: “Những nỗi sợ hãi nhỏ xảy ra. Dù điều này hoặc điều đó xảy ra. Cuộc chiến ở Thánh Địa làm tôi sợ hãi. Nó sẽ kết thúc như thế nào? Nhưng trước mặt Chúa mọi sự đều lắng xuống. Không phải những nỗi sợ hãi biến mất. Nhưng có thể nói là chúng tồn tại theo cách của con người. Có nỗi sợ hãi là một điều tốt.”

Trả lời câu hỏi của những người gọi ngài là “Giáo hoàng cánh tả”, Đức Phanxicô nói: “Tôi không thích những phẩm định cánh hữu và cánh tả. Đây là những phẩm định không có thật. Những phẩm chất thực sự là: ngài có nhất quán không, phải chăng ngài không nhất quán? Những điều ngài đề nghị có nhất quán với cội nguồn, hay chúng xa lạ? Hãy nghĩ đến Thánh Phaolô VI: ngài được gọi bằng đủ thứ tên vì ngài là một nhà đổi mới. Và ở ngài không có gì là cánh tả, không có gì là cộng sản cả.”

Đức Phanxicô đến Dubai tham dự COP 28

“Vâng, tôi sẽ đến Dubai. Tôi nghĩ tôi sẽ khởi hành từ ngày 1 tháng 12 đến ngày 3 tháng 12. Tôi sẽ ở đó ba ngày. Tôi nhớ khi tôi đến Strasbourg, tới Nghị viện Châu Âu, và Tổng thống Hollande cử Bộ trưởng Bộ Môi trường Ségolène Royal đến đón tôi và bà hỏi tôi: “Nhưng ngài có chuẩn bị gì về môi trường không? Hãy chuẩn bị nó trước cuộc họp ở Paris. ” Tôi gọi cho một số nhà khoa học ở đây, họ vội chạy đến: “Laudato si” được xuất bản trước Paris. Và cuộc gặp gỡ ở Paris là cuộc gặp gỡ đẹp nhất. Sau Paris, mọi người đều lùi lại và cần phải có can đảm để tiến về phía trước. Sau “Laudato si”, năm nhà lãnh đạo lớn của ngành dầu mỏ đã yêu cầu một cuộc họp. Tất cả để biện minh cho chính mình… cần phải có sự can đảm. Một quốc gia vốn là một hòn đảo ở Thái Bình Dương đã mua đất ở Samoa để tái định cư vì trong hai mươi năm nữa họ sẽ không còn tồn tại, biển sẽ nhấn chìm họ. Nhưng chúng ta không tin điều đó. Chúng ta vẫn có thể ngăn chặn mọi thứ. Tương lai của chúng ta đang bị đe dọa, tương lai của con cháu chúng ta. Chúng ta phải thể hiện trách nhiệm. Tôi thích nói về những ngư dân ở San Benedetto del Tronto (thuộc vùng Marches, Ý). Có mấy bạn tử tế đến gặp tôi để nói với tôi rằng tôi không biết họ lấy bao nhiêu tấn nhựa và không vứt lại ra biển, họ mất tiền dọn biển một chút. Chúng ta đã dở tệ trong việc bảo vệ công trình tạo dựng“.

Đức Phanxicô cũng tâm sự rằng lần cuối cùng ngài đi biển, nơi mà ngài “rất yêu thích”, là vào năm 1975. Ngài cũng kể lại rằng trước khi khám phá ra ơn gọi tu trì của mình, ngài đã đính hôn với “một cô gái rất xinh đẹp. Cô ấy làm việc ở rạp chiếu phim. Sau đó, Đức Tổng Giám mục Rosario tìm thấy cô trong một giáo xứ cùng với chồng và các con của cô“.

Đức tin và sức khỏe

Khi được hỏi liệu đức tin của ngài có bao giờ dao động hay không, Đức Thánh Cha trả lời: “Theo nghĩa đánh mất nó thì không. Nhưng theo nghĩa không cảm nhận được nó và bước đi trên những con đường tối tăm, tự hỏi mình Chúa ở đâu? Đôi khi tôi có ấn tượng rằng Chúa đang ẩn mình hoặc chúng ta đang rời xa Ngài. Và lạy Chúa, Chúa ở đâu? Và tại sao Chúa không giải quyết vấn đề này? Và ở đó tôi nghe Chúa nói, sâu thẳm trong tôi: bởi vì tôi không có cây đũa thần. Chúa không phải là cây thần Mandrake, không phải là pháp sư, không. Người là một điều gì đó khác.”

Về sức khỏe, ngàicho biết: “Tôi có vấn đề ở đầu gối, nó đang dần cải thiện, tôi có thể đi lại tốt hơn. Tôi đã chịu hai cuộc phẫu thuật. Và bây giờ tôi ổn. Tôi có thể ăn bất cứ thứ gì tôi muốn.”

Maradona, Messi và Pelé

Cuối cùng, Đức Thánh Cha trả lời câu hỏi về hai cầu thủ vĩ đại người Argentina là Maradona và Messi. Nhưng ngài nói ngài thích người thứ ba hơn, Pelé. “Tôi đã theo dõi Maradona, anh ấy là một cầu thủ tuyệt vời. Nhưng với tư cách là một người, anh đã thất bại. Con người tội nghiệp này trượt dài trước sự tán thành của những người khen ngợi anh và không giúp đỡ anh. Anh ấy đến gặp tôi ở đây vào năm đầu tiên trong triều đại giáo hoàng của tôi và rồi người tội nghiệp đó qua đời. Thật lạ lùng: nhiều vận động viên kết thúc tồi tệ. Messi thì rất đứng đắn. Anh ấy là một quý ông. Nhưng đối với tôi, quý ông vĩ đại chính là Pelé. Một người có trái tim. Tôi đã nói chuyện với Pelé, tôi gặp ông ấy một lần trên máy bay khi tôi ở Buenos Aires, chúng tôi đã nói chuyện. Một con người có lòng nhân đạo tuyệt vời. Cả ba đều tuyệt vời. Mỗi người có chuyên môn riêng của họ. Messi hiện tại đang chơi rất tốt. Và Pelé đã chơi tốt”.

Tý Linh chuyển ngữ

(nguồn: Vatican News)