GIÁM MỤC RÔMA, NGƯỜI PHỤC VỤ SỰ HIỆP NHẤT

Tài liệu của Bộ Thăng tiến sự Hiệp nhất Kitô hữu phân tích cuộc đối thoại đại kết xung quanh vai trò của Đức Thánh Cha và việc thực thi quyền tối thượng của ngai tòa Phêrô đã được trình bày.

“Giám mục Rôma” là một tài liệu của Bộ Thăng tiến sự Hiệp nhất Kitô hữu: nó tập hợp những thành quả của các cuộc đối thoại đại kết về thừa tác vụ của Đức Giáo hoàng, để đáp lại lời mời gọi được Đức Gioan Phaolô II đưa ra gần ba mươi năm trước, theo đường hướng của các giai đoạn được thực hiện kể từ Công đồng Vatican II. Mục tiêu là tìm kiếm một hình thức thực thi quyền tối thượng được chia sẻ bởi các Giáo hội vốn đã sống hiệp thông trọn vẹn trong các thế kỷ đầu tiên. Mặc dù không phải tất cả các cuộc đối thoại thần học đều “đề cập đến chủ đề ở cùng một cấp độ hoặc cùng chiều sâu”, nhưng vẫn có thể chỉ ra một số “cách tiếp cận mới” đối với các vấn đề thần học gây tranh cãi nhất.

Đọc lại các bản văn về Phêrô

Một trong những hoa trái của các cuộc đối thoại thần học là việc đọc lại cách mới mẻ các “bản văn về Phêrô”, vốn từ lâu đã trở thành một trở ngại cho sự hiệp nhất giữa các Kitô hữu. “Các đối tác đối thoại được mời tránh những phóng chiếu lỗi thời về những phát triển giáo lý sau này và xem xét lại vai trò của Phêrô giữa các tông đồ.” Ví dụ, “sự đa dạng về hình ảnh, cách giải thích và mô hình trong Tân Ước đã được khám phá lại, trong khi các khái niệm trong Thánh Kinh như episkopé (thừa tác vụ giám sát), diakonia và khái niệm “chức năng của Phêrô” đã giúp phát triển sự hiểu biết đầy đủ hơn về “các bản văn về Phêrô””.

Nguồn gốc của quyền tối thượng

Một vấn đề gây tranh cãi khác là cách hiểu của Công giáo về quyền tối thượng của Giám mục Rôma như một thiết lập bởi thần luật, trong khi hầu hết các Kitô hữu khác hiểu đó chỉ là một thiết lập bởi nhân luật. “Những làm sáng tỏ về mặt giải nghĩa đã góp phần đặt sự phân đôi truyền thống này trong một viễn cảnh mới,” cho rằng quyền tối thượng vừa là thần luật vừa là nhân luật, nghĩa là nó là “một phần ý muốn của Thiên Chúa dành cho Giáo hội và nó được truyền tải xuyên suốt lịch sử nhân loại”. Các cuộc đối thoại nêu bật sự khác biệt “giữa yếu tính thần học và tính bất tất lịch sử của quyền tối thượng” và kêu gọi “sự chú ý và đánh giá nhiều hơn về bối cảnh lịch sử vốn đã điều kiện hóa việc thực thi quyền tối thượng ở các khu vực và thời kỳ khác nhau”.

Vatican I

Những định nghĩa tín lý của Công đồng Vatican I tạo nên một trở ngại đáng kể. Một số cuộc đối thoại đại kết đã đạt được “tiến bộ đầy hứa hẹn khi thực hiện việc “đọc lại” hoặc “tiếp nhận lại” Công đồng này, mở ra những con đường mới để hiểu chính xác hơn về giáo huấn của Công đồng này”, cũng xét đến bối cảnh lịch sử và giáo huấn của Công đồng. Vatican II. Vì vậy, định nghĩa tín lý về quyền tài phán phổ quát của Đức Giáo hoàng là đối tượng của một lối đọc khác, “bằng cách xác định phần mở rộng và những giới hạn của nó”. Cũng thế, có thể làm sáng tỏ “việc xây dựng tín điều về ơn bất khả ngộ và thậm chí đồng ý với một số khía cạnh về mục đích của nó, thừa nhận sự cần thiết, trong một số hoàn cảnh, về việc cá nhân thực thi thừa tác vụ giảng dạy, vì sự hiệp nhất Kitô giáo là một hiệp nhất trong sự thật và tình yêu”. Tài liệu thừa nhận, bất chấp những làm sáng tỏ này, “các cuộc đối thoại vẫn bày tỏ mối quan ngại về mối quan hệ của ơn bất khả ngộ với quyền tối thượng của Tin Mừng, tính bất khả diệt của toàn thể Giáo hội, việc thực thi tính hợp đoàn giám mục và sự cần thiết của việc tiếp nhận”.

Một thừa tác vụ đối với Giáo hội hòa giải

Nhiều cuộc đối thoại thần học đã thừa nhận “sự cần thiết phải có một quyền tối thượng ở cấp độ phổ quát. Quy chiếu đến truyền thống tông đồ, một số cuộc đối thoại cho rằng, ngay từ nguồn gốc của Giáo hội, Kitô giáo đã được thành lập trên các tòa tông đồ chính vốn chiếm một trật tự đặc thù, trong đó tòa Rôma là tòa đầu tiên”. Một số cuộc đối thoại đã nhấn mạnh rằng có một mối tương tùy lẫn nhau giữa quyền tối thượng và tính hiệp hành ở mọi cấp độ của đời sống Giáo hội: địa phương, khu vực, nhưng cũng phổ quát. Một lập luận khác ủng hộ quyền tối thượng, thuộc bản chất thực dụng hơn, liên quan đến bối cảnh hiện đại của việc toàn cầu hóa và nhu cầu truyền giáo. Các cuộc đối thoại thần học đã xác định một số tiêu chí của thiên niên kỷ thứ nhất “như những điểm tham chiếu và những nguồn cảm hứng cho việc thực thi có thể chấp nhận được về một thừa tác vụ hiệp nhất ở cấp độ phổ quát, như: tính chất không chính thức – chứ không phải chủ yếu mang tính pháp lý – của các lối diễn tả sự hiệp thông giữa các Giáo hội; “quyền tối thượng danh dự” của Giám mục Rôma; mối tương tùy lẫn nhau giữa các chiều kích tối thượng và hiệp hành”.

Quyền tối thượng và tính hiệp hành

Tuy nhiên, nhiều cuộc đối thoại thừa nhận rằng thiên niên kỷ đầu tiên của lịch sử Kitô giáo không nên “được lý tưởng hóa hoặc đơn giản là được tái tạo”, đặc biệt vì một quyền tối thượng ở cấp độ phổ quát phải đáp ứng những thách thức đương thời. Do đó, một số nguyên tắc để thực thi quyền tối thượng trong thế kỷ 21 đã được xác định: “Thỏa thuận chung đầu tiên là mối tương tùy lẫn nhau của quyền tối thượng và tính hiệp hành ở mọi cấp độ của Giáo hội và từ đó là sự cần thiết của việc thực thi hiệp hành về quyền tối thượng”.

Một thỏa thuận khác liên quan đến sự nối kết giữa “chiều kích “cộng đồng” dựa trên cảm thức đức tin của tất cả những người đã được rửa tội, chiều kích “hợp đoàn”, được thể hiện trước hết trong tính hợp đoàn giám mục, và chiều kích “cá nhân” được thể hiện bởi chức năng tối thượng”. Một vấn đề quan trọng là mối quan hệ giữa Giáo hội địa phương và Giáo hội hoàn vũ, mối quan hệ này có những hệ quả quan trọng đối với việc thực thi quyền tối thượng. Các cuộc đối thoại đại kết đã cho phép đồng ý “về tính đồng thời của các chiều kích này, bằng cách nhấn mạnh sự kiện rằng mối quan hệ biện chứng giữa Giáo hội địa phương và Giáo hội hoàn vũ không thể tách rời”.

Vai trò của các Hội đồng Giám mục

Nhiều cuộc đối thoại đã nhấn mạnh “sự cần thiết phải có sự cân bằng giữa việc thực thi quyền tối thượng ở cấp độ khu vực và phổ quát, đồng thời lưu ý rằng trong hầu hết các cuộc hiệp thông Kitô giáo, cấp độ khu vực là thích đáng nhất cho việc thực thi quyền tối thượng cũng như cho hoạt động truyền giáo của chúng. Một số cuộc đối thoại thần học với các cuộc hiệp thông Kitô giáo phương Tây, ghi nhận một “sự bất cân xứng” giữa các cuộc hiệp thông này và Giáo hội Công giáo, kêu gọi củng cố các Hội đồng Giám mục Công giáo, cũng ở cấp độ lục địa” và sự phân quyền lấy cảm hứng từ mô hình của các Giáo hội phụ quyền cổ xưa.

Các truyền thống và nguyên tắc bổ trợ

Tiếp đến, tầm quan trọng của nguyên tắc bổ trợ được nhấn mạnh: “Bất cứ vấn đề nào có thể được giải quyết thích đáng ở cấp độ thấp hơn đều không được đưa lên cấp độ cao hơn”. Một số cuộc đối thoại áp dụng nguyên tắc này để xác định một mô hình có thể chấp nhận được về sự “hiệp nhất trong đa dạng” với Giáo hội Công giáo, cho rằng “quyền lực của Giám mục Rôma không được vượt quá những gì cần thiết cho việc thực thi thừa tác vụ hiệp nhất của mình ở cấp độ phổ quát và gợi ý một sự hạn chế tự nguyện đối với việc thực thi quyền lực của mình – đồng thời thừa nhận rằng ngài sẽ cần một mức độ thẩm quyền đủ để đối diện với nhiều thách thức và nghĩa vụ phức tạp trong thừa tác vụ của mình“.

Những gợi ý thực tiễn để làm việc

Đề xuất đầu tiên hệ tại một cách giải thích mới của Giáo hội Công giáo về các giáo huấn của Vatican I với “những cách diễn đạt mới và từ vựng mới trung thành với ý định nguyên thủy, nhưng được tích hợp vào một giáo hội học về hiệp thông và thích nghi với bối cảnh văn hóa và đại kết hiện tại”. Cũng được gợi ý rằng nên phân biệt rõ ràng hơn giữa các trách nhiệm khác nhau của Giám mục Rôma, “đặc biệt giữa thừa tác vụ phụ quyền của ngài trong Giáo hội phương Tây và thừa tác vụ tối thượng của ngài về sự hiệp nhất trong sự hiệp thông các Giáo hội”. Cũng cần phải nhấn mạnh hơn đến việc thực thi thừa tác vụ của Đức Thánh Cha trong Giáo hội địa phương của ngài, là giáo phận Rôma.

Khuyến nghị thứ ba liên quan đến việc phát triển tính hiệp hành trong Giáo hội Công giáo. Đặc biệt là việc gợi ý “tiếp tục suy tư về thẩm quyền của các Hội đồng Giám mục Công giáo quốc gia và khu vực, mối quan hệ của họ với Thượng Hội đồng Giám mục và Giáo triều Rôma. Ở cấp độ phổ quát, họ nhấn mạnh sự cần thiết phải có sự tham gia tốt hơn của toàn thể dân Chúa vào các tiến trình hiệp hành”. Sau cùng, một đề xuất cuối cùng liên quan đến việc “thúc đẩy “sự hiệp thông công đồng” thông qua các cuộc gặp gỡ thường xuyên giữa các nhà lãnh đạo của các Giáo hội trên toàn thế giới”, và việc thúc đẩy tính hiệp hành giữa các Giáo hội thông qua các cuộc tham vấn thường xuyên cũng như các hành động và chứng từ chung giữa các giám mục và các thượng giáo chủ.

Tý Linh

(theo Vatican News)