ƠN CỨU CHUỘC NƠI NGƯỜI CHAN CHỨA (7)

Chương Hai

Ơn Cứu-chuộc,

và thần-học lịch-sử rút từ Thánh Kinh

 (bài 7)

  Phần 1:

Nền-tảng Kinh thánh

 Kinh thánh kể nhiều về truyền-thống và cung-cách diễn-giải Ơn Cứu-chuộc, theo mọi kiểu. Các truyền-thống này, lại kình-chống/khích-bác nhau không nương tay. Thành ra, một số chủ-trương của các đấng bậc vào thời trước có lề-lối giữ vững lập-trường rất thẳng tuột. Và, một số bản-văn khác lại mang tính-cách ít giá-trị, tức: chỉ hỗ-trợ mỗi lập-trường bình-thường hiểu “Ơn cứu-chuộc” như động-thái chuộc lỗi, chỉ thế thôi. Có văn-bản, xét về mặt giá-trị, xem ra vẫn khước-từ lối hiểu-biết như thế. Nếu thế, lại có vấn-nạn cứ hỏi rằng: các văn-bản này có kể cho ta biết điều gì mới, rất đặc-trưng không? Nói cách khác, đâu là hệ-quả rút từ các luận-điểm đại loại như thế? Và, cuối cùng thì, các bản-văn đặt nền-tảng trên “Kinh thánh” có đem đến kết-quả là gói ghém ý-nghĩa của một tín-thư rất đặc-sắc, chứ?

 Muốn thẩm-định xem tín-thư nào bày tỏ lập-trường ra như thế, hẳn ta phải suy-tư theo chiều-hướng mục-vụ dựa vào câu hỏi: ‘ý-nghĩa’ đặc-trưng/đặc-thù rút từ quan-điểm thông-thường, để làm gì? Và cho ai?

 Thế nên, mục đích của buổi hội-luận hôm nay, là để thâu-thập một số dữ-kiện rút từ nhiều nguồn, nhiều chỗ, ngõ hầu giúp ta thẩm-định đường-hướng gửi đến để ta xem đường-hướng ấy có mang tính mục vụ hay không, thôi.

                                                                —

 1.   Cũng là điều hay và phải lẽ, nếu anh em mình bắt đầu cuộc hội-luận bằng cách có cái nhìn tổng-thể vào tính-chất mục-vụ nơi ‘Ơn cứu-chuộc’ cho phù-hợp. Thế nên, hôm nay, tưởng cũng nên quay về với khởi-điểm, tức: cội nguồn hiểu-biết về ‘Ơn cứu-chuộc’. Trước hết, ta cũng nên tập-trung hướng vào Thánh Kinh cho sâu sát đúng qui-cách, để rồi sau này ta sẽ còn nhiều buổi khảo-sát và hội-thảo khác kỹ hơn. Ở đây, tôi thành thật xin lỗi anh em, nếu tôi đã yêu cầu anh em mình có cái nhìn sâu-sắc về các sự việc xảy ra như thế.

 2.   Bản thân tôi, cũng từng truy tìm theo cung-cách ấy và nhận ra được 4 yếu-tố quan trọng, như sau:

 a.   Thánh-Kinh và các chủ-đề gồm tóm trong đó;

b.   Khía-cạnh tâm-lý ẩn-tàng nơi lập-trường ta vẫn có xưa;

c.   Khía-cạnh mục-vụ vẫn hàm-ngụ nơi vấn-đề mình đặt ra;

d.   Mức-độ nhạy-cảm về các vấn-đề mà nhiều vị đã gặp.

 3.   Khi xét các yếu-tố/khía-cạnh gặp được ở Kinh-Sách, tôi cũng ngỡ ngàng không ít về sự việc như sau:

 a.   Ơn cứu-chuộc, là việc Thiên-Chúa đang còn làm, tức: động-thái yêu-thương Chúa tỏ ra cho mỗi người, chứ không phải những thứ vốn dĩ khiến ta tưởng rằng mình đang làm điều gì cho Chúa, dâng lên Chúa.

b.   Ơn cứu-chuộc, là việc Chúa đang còn thực-hiện bao gồm cả sự việc ta kết-nối nhiều điều vào nơi Chúa ngày một đậm sâu hơn, chứ không phải sự-kiện ta tìm về loại-hình nào đó có từ trước khả dĩ diễn-tả tương-quan ta có với Chúa và với người đồng-loại.

 4.   Qua ngôn-từ ở Kinh Sách, ta bắt gặp một số từ-vựng chính mà  Kinh-thánh nói đến, như:

 Giao-ước (Berith)

Cứu-rỗi (G’ullah)

 Quả thực, đây không là việc dễ cảm-nhận được từ-vựng trên theo cách nhẹ-nhàng mà ta từng diễn-tả hầu làm dịu tình-thế căng-thẳng do một số ẩn-từ lâu nay được sử-dụng trong quá-khứ. Cũng có thể có từ-vựng nào khác tùy thuộc vào sự tiếp-nhận và biến-cải văn-hóa mà người Do-thái vẫn cứ làm, từ ngàn xưa.

 5.   Lại cũng có một số từ nghe rất quen tai, như: Giao-ước, Ơn cứu-chuộc, hy-sinh, đền tội, chuộc lỗi, hòa-giải, vv… ta từng học đi học lại, đến nằm lòng. Và, qua tiến-trình học-hỏi/nghiên-cứu thật nhiều để còn chú-giải các bản-văn Kinh thánh khác.

 Ví dụ: bản-văn viết về Người Tôi tớ ở Is 52-53…

hoặc:  truyện kể về Akêđa ở Sách Sáng Thế (hy sinh Isaac)

Các ví dụ này, nói lên cung-cách của dân con Do-thái mà ta nghe kể ở Kinh-thánh, tức: vẫn cầu Chúa thứ tha cho các đấng bậc đã điều-chế các nghi-thức phụng-vụ đủ mọi loại mà không biết rằng mình đã sử-dụng sai văn-bản!

 6.   Thông thường thì, trong các bản-văn dùng để nghiên-cứu/chú-giải, vẫn thấy có đôi ba chi-tiết giúp ta hiểu rõ được một số sự việc. Chẳng hạn: khi thánh Phaolô bảo: Đức Kitô đã chết “cho” ta, thì từ-vựng “cho” bên tiếng Hy-Lạp lại được hiểu theo hai nghĩa khác hẳn, đó là: từ ‘anti’ và ‘hyper’. “Anti”, có nghĩa là chết “thay cho” ta, “thế chỗ” ta. Trong khi đó, “Hyper”, lại có nghĩa: “Tình yêu trao hết cho ta”, để Tình-yêu đó đến với ta, là vì ta. Thánh Phaolô dứt-khoát chọn cụm-từ mà tiếng Hy-Lạp thường gọi là “hyper”. Và như thế, ý-nghĩa của từ này hoàn-toàn khác hẳn.      

7.   Điều này còn cho ta thấy có sự khác-biệt nơi cung-cách mà các nhà chú-giải Kinh-thánh xưa nay vẫn đề-cập đến chuyện kể về Đức Giêsu. Truyện kể trước đây là thế này: Thiên Chúa, Đấng từng bị xúc-phạm do lỗi/tội của ta, Ngài đòi ta làm Ngài mãn-nguyện cách trọn vẹn, đến độ ta không tài nào thực-thi nổi, thành thử Thiên Chúa mới hạ lệnh cho Đức-Giêsu-Con-của-Ngài chấp-nhận thân-phận làm người như ta, và Ngài làm thế để Cha Ngài hài-lòng/mãn-nguyện cách thỏa đáng, bởi vì ta. Và Ngài làm thế, ngang qua nỗi chết trên thập-tự, và việc đó ta gọi là “Ơn cứu-chuộc”.

 Câu chuyện về “Ơn Cứu-chuộc”, ngày nay được kể lại thế này: Đức Giêsu dấn bước đi vào hiệp-nhất với những người bị áp-bức và kẻ thấp hèn/trẻ bé cùng người nghèo ở khắp mọi nơi. Ngài thuỷ-chung sống mật-thiết với họ đến độ Ngài đã bị giới cầm-quyền hạch sách, thách-thức chung cùng một thân-phận với người trở thành nghèo khó do tính sai nước cờ chính-trị. Kết cuộc là: giới cầm quyền  bắt giữ và đóng đinh Ngài trên thập-tự. Nhưng Thiên-Chúa-là-Cha vẫn một lòng thương yêu Ngài cùng những người con bé mọn, và nâng-nhấc Ngài lên cao, để Ngài tiếp-tục thực-hiện công-trình cứu-rỗi kẻ thấp hèn bằng cách tạo niềm phấn-kích cho muôn người, hầu khiến họ sống như Ngài từng sống và cũng sẽ chết như Ngài từng chết. Đây là ý-nghĩa đích-thực của “Ơn cứu-chuộc”.

 8.   Kinh-thánh tiếng Hy-Lạp, lại có từ-vựng khả dĩ diễn-tả được những gì Đức Giêsu làm, đó là cụm-từ “lytron”. Nếu có thì giờ, anh em cũng nên tra-cứu thêm từ-điển và các văn-bản song-hành hoặc ngữ-cảnh nào khác ngõ hầu tìm ra ý-nghĩa khả dĩ có thể hiểu được, như thời trước, các bậc thức-giả vẫn diễn-nghĩa thành sự việc “chuộc lỗi” hoặc “Ơn cứu-chuộc”, nhưng nhiều người lại không nhận ra được như thế, mà chỉ hiểu như thứ gì đó khá phong-phú, tựa hồ một “bảo kê” hoặc “khẳng định” đòi duy trì những gì tương-tự. Ở đây, tôi thiết nghĩ: thay vì san-sẻ với anh em những vấn-đề như thế, tôi muốn theo chiến-thuật khác, tức: thử xem ta có dõi theo được những gì Đức Giêsu thực-hiện cách đích-thật hay không –để rồi sau này, ta có thể diễn-giải điều Ngài thực-hiện bằng cụm-từ “lytron”. Làm như thế, theo tôi, mình sẽ hiểu rõ hơn thế nào là Ơn cứu-chuộc; và có như thế, mới tự lượng sức mình xem mình có còn dám vào với thử-thách lớn hơn, không.

 —

  (còn tiếp)

Lm Kevin O’Shea, CSsR

Mai Tá lược dịch