Như truyền thống mong muốn sau mỗi chuyến tông du, Đức Thánh Cha dành bài giáo lý của mình cho chuyến viếng thăm gần đây đến Malta, diễn ra vào ngày 2-3/4/2022. Ngài đã tổng hợp những điểm chính của hai ngày tông du này và rút ra những bài học cụ thể.

Cuộc chiến tranh ở Ucraina một lần nữa được Đức Phanxicô đề cập trong buổi tiếp kiến chung ngày 6/4/2022. Ngài đã chỉ trích « những hành động tàn ác mới » được thực hiện ở thành phố Boutcha chống lại dân thường. Ngài cũng đã chỉ ra « sự bất lực » của Liên Hiệp Quốc trong cuộc xung đột hiện nay.

“Trong những ngày này, đất nước Ucraina đang trải qua đồi Golgotha, đang chịu đóng đinh”, Đức cha Sviatoslav Shevchuk, Tổng Giám mục trưởng của Lviv và là Giáo chủ của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ucraina (EGCU), đã tuyên bố như thế trong thông điệp video hôm 5/4/2022, ngày thứ 41 của cuộc chiến tranh xâm lược man rợ của Nga chống lại Ucraina. Ngài kêu gọi “các Kitô hữu trên khắp thế giới và tất cả những ai thành tâm thiện chí” “đừng quay mặt trước nỗi đau khổ, sự sỉ nhục, cái chết và những vết thương của Ucraina”.

Trong cuộc đối thoại với các phóng viên trên chuyến bay từ Malta về Rôma hôm 3/4/2022, Đức Thánh Cha Phanxicô đã trả lời những cầu hỏi về khả năng một chuyến đi đến Kiev và về sự kinh hoàng của  chiến tranh.

« Chúng ta không học hỏi ! Xin Chúa thương xót chúng ta, tất cả chúng ta, tất cả chúng ta đều có tội ! ». Đó là những lời của Đức Phanxicô với các phóng viên trên chuyến bay trở về Rôma.

Sau khi phát hiện ra các vụ thảm sát được thực hiện ở Boutcha, thành phố gần Kiev và gần đây được bỏ lại bởi quân đội Nga, cộng đồng quốc tế đã tố giác hôm 3/4/2022 « những tội ác chiến tranh » do Moscou thực hiện và đồng thời kêu gọi gia tăng các biện pháp trừng phạt đối với Nga.

« Ước mong Malta tiếp tục thổi bùng niềm hy vọng » : Đức Phanxicô, trong bài phát biểu trước chính quyền Malta, đã ca ngợi tấm gương mà quần đảo đại diện cho nhiều dân tộc. Ngài đã nhấn mạnh những vấn đề đặc trưng của xã hội Malta và nhắc lại tính cấp bách của một hành động chung để bảo vệ môi trường, trước khi phê bình gay gắt cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ucraina và cuộc chạy đua vũ trang.

Đức Thượng phụ Bartôlômêô của Constantinople đã bắt đầu, hôm 27/3/2022, chuyến viếng thăm Ba Lan, đặc biệt để gặp gỡ những người tỵ nạn Ucraina. Ngày 29/3, Đức Thượng phụ Bartôlômêô, đứng đầu trong số các Thượng phụ cùng địa vị trong Giáo hội Chính Thống giáo, đã gặp Đức cha Stanislaw Gadecki, chủ tịch Hội đồng Giám mục Ba Lan.

Giải thích dụ ngôn về người con hoang đàng trong bài giáo lý của Chúa Nhật 4 Mùa Chay năm C, hôm 27/3/2022, Đức Thánh Cha đã suy niệm về tầm quan trọng của việc gần gũi với những ai đang trên đường hoán cải, nhưng còn về nhu cầu vui mừng về sự hoán cải của người khác, « vì điều tốt của một người khác cũng là điều tốt của tôi ».

Hôm Chúa Nhật 27/3/2022, sau khi đọc Kinh Truyền Tin, Đức Phanxicô tiếp tục nói về cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ucraina. Và đây là lần mà Đức Thánh Cha dùng những kiểu nói mạnh mẽ nhất cho đến nay để lên án cuộc chiến tranh này: “cuộc xâm lược Ucraina”, “cuộc chiến tranh tàn ác và điên rồ”, “hành động thú tính của chiến tranh”, “một hành động man rợ và phạm thánh”, “đã đến thời điểm xóa bỏ chiến tranh, xóa bỏ nó khỏi lịch sử nhân loại trước khi nó xóa bỏ lịch sử nhân loại”, “Đủ rồi. Hãy dừng nó lại. Hãy làm im tiếng vũ khí. Hãy tiến tới hòa bình cách nghiêm túc”.

Trước chừng 3500 tín hữu đang hiện diện trong Vương cung thánh đường thánh Phêrô, hôm 25/3/2022,  Đức Phanxicô đã kêu gọi chấm dứt cuộc chiến tranh « tàn ác », « điên rồ » và « bỉ ổi » đang tàn phá Ucraina từ một tháng qua, « làm đau khổ tất cả mọi người, gây ra nơi mỗi người nỗi sợ hãi và rối loạn ».

Trong khi hội nghị sắp đến của Giáo hội Chính Thống giáo Nga sẽ bị hoãn lại, thì các Giáo hội bên ngoài nước Nga tự  tách mình khỏi Thượng phụ của Moscou. Việc quy chiếu đến Đức Kirill càng ngày càng bị hàng giáo sĩ phản đối.

Sáng 24/3/2022, Đức Phanxicô đã tố giác sự dấn thân của một số chính phủ gia tăng chi tiêu quân sự của họ. Trái lại, ngài kêu gọi thay đổi mô hình trong mối tương quan quốc tế, bằng cách áp dụng « văn hóa chăm sóc ». Và phụ nữ có thể có một vai trò quyết định, Đức Thánh Cha nhận định như thế khi nói trước các tham dự viên của cuộc gặp gỡ của Trung Tâm Phụ Nữ Ý.

Trong một bức thư được công bố hôm 24/3/2022, Trưởng Giáo chủ Hilarion, người đứng đầu ban quan hệ đối ngoại của Tòa thượng phụ Moscou mời gọi làm tất cả để duy trì đối thoại giữa Nga và Tây phương và mời Ủy ban các HĐGM Liên hiệp Âu Châu (Comece) “đóng một vai trò quan trọng” trong việc xây dựng cuộc đối thoại như thế.

Trong buổi tiếp kiến chung hôm 23/3/2022, Đức Phanxicô tiếp tục bài giáo lý về tuổi già. Dựa vào trình thuật Thánh Kinh về di chúc thiêng liêng của Môisê, hay còn được gọi là « Bài ca của Môisê », ngài mời gọi các Kitô hữu suy niệm về kinh nghiệm đức tin của Môisê, vốn được truyền lại như di sản trong Giáo hội. Theo hình ảnh của Môisê, người cao tuổi ngày nay « đi vào đất hứa, mà Thiên Chúa mong muốn cho mỗi thế hệ, khi họ mang lại cho người trẻ sự khai tâm tốt đẹp của chứng tá của họ và truyền lại lịch sử đức tin ».

Bản văn về lời nguyện thánh hiến toàn thể nhân loại, cách riêng nước Nga và Ucraina, cho Trái Tim Vô Nhiễm Đức Maria đã được phổ biến. Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ đọc lời nguyện này vào khoảng 18g30 (giờ Rôma, khoảng 23g30, giờ VN) ngày 25/3/2022 (đây cũng nhằm ngày mà Đức Phanxicô kêu gọi 24 giờ cho Chúa). Đây là một lời nguyện chứa đựng những trích dẫn từ truyền thống lâu đời về Đức Mẹ. Sau đây là một vài quy chiếu.

Sau bài giáo lý hàng tuần hôm thứ Tư 23/3/2022, Đức Phanxicô kết thúc buổi tiếp kiến chung bằng cách nói về chiến sự đang diễn ra ở Ucraina. Dưới đây là phát biểu của ngài:

“Hành vi thánh hiến này muốn trở thành một cử chỉ của Giáo hội hoàn vũ mà, vào  thời điểm bi thảm này, mang đến cho Thiên Chúa, qua Mẹ của Người và là Mẹ của chúng ta, tiếng kêu đau đớn của tất cả những ai đang chịu đau khổ và cầu xin chấm dứt bạo lực, và phó thác tương lai của nhân loại cho Nữ Vương Hòa Bình. Vì thế, Huynh mời gọi Hiền Đệ kết hiệp với Hành vi này, bằng cách triệu tập, vào ngày thứ Sáu 25 tháng Ba, các linh mục, tu sĩ và các tín hữu khác đến buổi cầu nguyện cộng đồng ở những nơi thánh, để Dân thánh của Thiên Chúa có thể dâng lên Mẹ lời khấn cầu, đồng tâm nhất trí và cấp thiết”. Đức Phanxicô kêu mời các Giám mục trên toàn thế giới kết hiệp với ngài trong hành vi thánh hiến nhân loại, đặc biệt nước Nga và Ucraina, cho Trái Tim Vô Nhiễm Đức Mẹ, vào ngày 25/3/2022. Dưới đây là thư của Đức Thánh Cha.

Vatican đã công bố lời cầu nguyện mà Đức Phanxicô sẽ cầu nguyện vào ngày thứ Sáu 25/3/2022, để thánh hiến nước Nga và Ucraina cho Trái Tim Vô Nhiễm Đức Maria. Nghi thức sẽ diễn ra lúc 17g00 (giờ Rôma). Dưới đây là lời cầu nguyện.

Vào sáng thứ Ba 22/3/2022, Tổng thống Ucraina đã mời Đức Phanxicô đóng một vai trò  trung gian trong việc đàm phán giữa Kiev và Moscou.

Đức cha Sviatoslav Shevchuk, Tổng Giám mục trưởng của Lviv, Giáo chủ của Giáo hội Hy Lạp Công giáo Ucraina, tố giác một « cuộc diệt chủng » ở Marioupol, những cuộc di tản cưỡng bức đến Nga, và « những tội ác chống lại nhân loại », trong thông điệp video được phổ biến sáng 21/3/2022, ngày thứ 26 cuộc chiến xâm lược của Nga.