Trong Tông huấn Laudate Deum về khí hậu được công bố hôm thứ Tư ngày 4 tháng 10, Đức Phanxicô đã đưa ra một tiếng kêu báo động mới, không để người ta thờ ơ. Bộ trưởng Chuyển đổi Sinh thái Christophe Béchu, Marine Tondelier, thư ký quốc gia của Europe Écologie-Les Verts, Đức Tổng Giám mục giáo phận Potiers, Đức cha Pascal Wintzer, và thậm chí cả François Asselin, chủ tịch Liên đoàn các Doanh nghiệp vừa và nhỏ đều có phản ứng.

 Tông huấn Laudate Deum làm sáng tỏ và bổ sung cho thông điệp Laudato si’ năm 2015 đã được công bố vào thứ Tư 4/10/2023, nhân lễ Thánh Phanxicô Assisi. “Chúng ta chưa phản ứng đủ, chúng ta đang tiến gần đến điểm tan vỡ”. Phê bình những người theo chủ thuyết phủ nhận, Đức Phanxicô cho thấy nguồn gốc chắc chắn của con người đối với hiện tượng nóng lên toàn cầu và đồng thời kêu gọi “hãy chấp nhận rằng đây là một vấn đề con người và xã hội“, chứ không chỉ môi trường. Ngài đảm bảo rằng sự dấn thân chăm sóc Ngôi nhà chung bắt nguồn từ đức tin Kitô giáo.

Cuối cùng, Giáo hội đã tập làm quen, nếu không nói là theo, nền dân chủ tự do. Việc tán thành quyền tự do lương tâm và nhân quyền dần dần được thừa nhận. Trái lại, chủ nghĩa tư bản tự do, ngày nay bị thống trị bởi lĩnh vực tài chính, kêu gọi sự phân định có tính phê phán, đặc biệt hơn nữa vì tính cấp bách của vấn đề sinh thái đặt ra vấn đề theo những cách mới – vốn không được giải quyết bằng tư tưởng tự do, vì dễ dàng bị bác bỏ – về sự thâm nhập lẫn nhau của kinh tế, xã hội và chính trị.

Tiêu đề tông huấn tiếp theo của Đức Phanxicô sẽ là “Laudate Deum” (Hãy ngợi khen Thiên Chúa). Đức Thánh Cha đã đưa ra thông báo này khi nói chuyện với những người tham dự cuộc họp của các hiệu trưởng các trường đại học Châu Mỹ Latinh vào thứ Năm 21/9/2023, nơi ngài đề cập đến nhiều chủ đề khác nhau như di cư, biến đổi khí hậu, chính trị và sự loại trừ.

Kết thúc Cuộc gặp ở Địa Trung Hải, vào thứ Bảy 23/9 tại Marseille, Đức Phanxicô đã đưa ra lời kêu gọi về “bước nhảy vọt của lương tâm để ngăn chặn sự đắm tàu ​​của nền văn minh”. Trước Emmanuel Macron, ngài đã cầu xin “một số lượng lớn các cuộc nhập cư hợp pháp và thường xuyên” và chỉ trích mô hình đồng hóa người nước ngoài.

Nhân bài phát biểu đầu tiên trước thế giới chính trị và xã hội dân sự, sáng 2/9/2023 Đức Phanxicô đã ca ngợi Mông Cổ là một quốc gia biết cách kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, sự đóng góp của mình cho hòa bình trên thế giới và ca ngợi sự đóng góp quan trọng của các truyền thống tôn giáo khác nhau cho xã hội Mông Cổ.

Từ ngày 30 tháng 8 đến ngày 1 tháng 9, tại Đại học Công giáo Lyon (UCLy) đã diễn ra hội thảo chuyên đề “Linh đạo sinh thái: một thách đố đối với đạo đức Kitô giáo”, do Dự án Jean-Bastaire và đơn vị nghiên cứu Confluence tổ chức.  Fabien Revol, nhà thần học và triết học, chuyên gia về thần học về công trình Sáng tạo, tại UCLy, nhấn mạnh sự phong phú của tính đa dạng của các nền linh đạo bắt nguồn từ sinh thái học.

Trong sứ điệp này, Đức Phanxicô mời gọi « hãy chung tay và thực hiện những bước đi can đảm » bảo vệ ngôi nhà chung « để công lý và hòa bình chảy tràn khắp Trái đất ». Và để « phục hồi ngôi nhà chung của chúng ta để nó tràn đầy sức sống trở lại », « chúng ta phải quyết định thay đổi trái tim của chúng ta, lối sống của chúng ta và các chính sách công đang chi phối xã hội của chúng ta ».

Tư tưởng xã hội của Giáo hội về sự phát triển

Toàn thể Giáo hội bước vào cuộc tranh luận về sự phát triển vào những năm 1960 bằng cách triển khai cái nhìn của mình về “sự phát triển con người toàn diện”.

Hôm 21/8/2023, Đức Phanxicô tiếp kiến phái đoán luật sư của các nước thành viên của Hội đồng Châu Âu, những người đã ký Bản kêu gọi Vienna vào năm 2022. Đức Thánh Cha đã cảm ơn họ vì sự đóng góp quan trọng của họ vào việc thúc đẩy nền dân chủ và tôn trọng quyền tự do và nhân phẩm trong một Nhà nước pháp quyền.

Tiếp một nhóm luật sư vào sáng thứ Hai 21/8/2023, Đức Thánh Cha xác nhận rằng ngài đang đang làm việc để mở rộng thông điệp Laudato Si’ vào năm 2015 của mình về việc bảo vệ ngôi nhà chung, nhằm cập nhật thông điệp bằng cách lưu tâm đến “các vấn đề hiện tại”.

Một ngày sau khi đến Bồ Đào Nha để tham dự JMJ ở Lisbon, Đức Thánh Cha Phanxicô đã gặp gỡ các sinh viên từ Đại học Công giáo Bồ Đào Nha vào thứ Năm 3/8/2023. Người kế vị thánh Phêrô khuyến khích họ “thay thế sợ hãi bằng ước mơ” , “tìm kiếm và mạo hiểm” bằng cách trở thành những nhân vật chính của “thuật biên đạo vũ mới” đặt con người vào trung tâm.

Tại Paris, vào ngày 8/6/2023, đã khai mạc một cuộc hội thảo chuyên đề quy tụ các chuyên viên Thánh Kinh Công giáo và Tin Lành. Họ suy tư về cách thức Thánh Kinh đưa ra những con đường mới giải thích thần học về mối tương quan của chúng ta với các sinh vật không phải con người (động vật, thực vật, không gian tự nhiên).

Đức Phanxicô viết đề tựa cho một cuốn sách, được bày bán hôm nay ở Ý, có tựa đề « Hương vị thay đổi » tường thuật lại cuộc đối thoại giữa một tu sĩ Dòng và là nhà kinh tế học Gaël Giraud, người Pháp, và Carlo Petrini, một nhà hoạt động về thức ăn chậm người Ý. Cùng với họ, Đức Phanxicô tố cáo mô hình kinh tế hiện tại và hoan nghênh sự dấn thân của các bạn trẻ để cho người lớn biết tiêu thụ ít hơn và tương quan tốt hơn với người khác, vốn là những chìa khóa của quá trình chuyển đổi sinh thái và mở ra cánh cửa hạnh phúc.

Xã hội càng phát triển thì vấn đề môi sinh càng trở nên thách đố. Thực tế cho thấy, những trận ngập lụt, mưa bão, sạt lở đang diễn ra liên tiếp tại dải đất miền Trung những ngày gần đây cũng như các đợt hạn hán, thiên tai không ngừng xảy ra ở những nơi khác nhau trên thế giới chính là những “dấu chỉ” để chúng ta nhìn nhận lại thái độ và cách thức của mình đối với môi trường sống xung quanh, và đồng thời ý thức hơn điều mà Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhấn mạnh trong thông điệp Laudato Si’: “Tất cả đều liên kết với nhau” (số 91), và “không có hai cuộc khủng hoảng tách rời nhau, một về môi sinh và một về xã hội, nhưng chỉ một cuộc khủng hoảng duy nhất và phức tạp về môi sinh xã hội” (số 138). Vì “tiếng kêu của  trái đất và tiếng kêu của người nghèo chỉ là một”.

Chuẩn bị cho kỷ niệm 700 năm phong thánh cho thánh Tôma Aquinô, ở Avignon vào năm 1323, Hội nghị quốc tế về học thuyết Tôma lần thứ 11 đang diễn ra ở Rôma, quy tụ nhiều viện sĩ của Tòa Thánh. Hôm 22/9/2022, Đức Phanxicô đã gặp gỡ họ tại Vatican, cảnh giác họ chống lại việc công cụ hóa tư tưởng của bậc thầy và chống lại mọi hình thức giảm thiểu trí thức nào vốn giam hãm tư tưởng cao cả của ngài.

Đức Phanxicô đã khai triển cái nhìn của mình về một nền giáo hoàn hoàn bị trong một sứ điệp gởi cho các bạn trẻ Châu Âu đang tham dự Hội nghị giới trẻ Châu Âu ở Praha, vào ngày 11/7/2022, ngày lễ nhớ thánh Biển Đức, quan thầy của Châu Âu. Đức Thánh Cha đề cao một nền giáo dục với cái nhìn cởi mở, cho tha nhân, cho Công trình tạo dựng và cho Chân Lý.

Trong cuộc phỏng vấn hôm 1/7/2022 với hãng  thông tấn Télam của Argentina, Đức Phanxicô nhắc lại rằng các cuộc chiến tranh nảy sinh từ sự thiếu đối thoại, ngày bày tỏ sự thất vọng trước sự bất lực của Liên hiệp quốc trong việc ngăn chặn chúng. Trong cuộc phỏng vấn dài này, ngài cũng mời gọi Châu Mỹ Latinh tự giải thoát mình khỏi « các đế quốc bóc lột » bằng cách thúc đẩy sự gặp gỡ giữa dân chúng và quân quyền….

Sau buổi Kinh Truyền Tin hôm 29/6/2022, Đức Thánh Cha nhắc đến đất nước Ucraina và trách nhiệm bảo vệ môi trường:

Anh chị em thân mến,

Nhân dịp kỷ niệm 30 năm Công ước về đa dạng sinh học, Đức Phanxicô đã tiếp kiến các tham dự viên của Hội nghị « Thiên nhiên trong Tâm trí. Một nền văn hóa mới về thiên nhiên để bảo vệ sự đa dạng sinh học ». Vào hôm trước của Ngày thế giới đa dạng sinh học, ngài nhấn mạnh sự cần thiết khích lệ việc giáo dục môi trường, khi đối diện với quy mô rộng lớn của một thách thức « liên quan đến tất cả chúng ta ».