Trong một diễn văn cho các tín hữu của giáo phận Rôma, Đức Phanxicô mô tả tiến trình hiệp hành sẽ bắt đầu vào tháng 10/2021 và tầm quan trọng của Giáo phận đang khi Giáo hội cùng nhau làm việc để cảm nhận bản thân là một phần « của một dân tộc lớn lao duy nhất ».

Trong một sứ điệp được công bố hôm 18/9/2021, Đức Phanxicô kêu gọi Giáo hội « đương đầu với sự thật » về tộc ác ấu dâm. « Nếu chúng ta nhìn nhận những sai lầm của chúng ta, thì chúng ta sẽ không có gì phải sợ », Đức Phanxicô nhấn mạnh trong sứ điệp video gởi cho các tham dự viên của gặp gỡ Châu Ân về đấu tranh chống tội ác ấu dâm trong Giáo hội.

Ở trung tâm của ơn tha thứ, có Thiên Chúa ôm lấy chúng ta, chứ không phải danh sách các tội lỗi và sự tủi nhục của chúng ta.

Đức Phanxicô đã gởi một sứ điệp cho các linh mục cao niên và bệnh tật đang tham dự hôm 16/9/2021 Ngày tình huynh đệ với các Giám mục Lombardie, Bắc Ý. Nhân cơ hội này, một thánh lễ cũng đã được cử hành tưởng nhớ các linh mục đã qua đời vì covid-19 nơi vùng bị đại dịch tác động này.

Đức Phanxicô đã từ chối đơn từ nhiệm của Đức cha Stefan Hesse, Tổng Giám mục giáo phận Hambourg. Đức Cha trình thư từ nhiệm vào tháng Ba khi việc quản lý các vụ lạm dụng tính dục nơi giáo phận trước đó của ngài ở Cologne bị đặt vấn đề trong một báo cáo độc lập.

Trong cuốn sách xuất bản hôm 16/9/2021 ở Ý, Đức Bênêđíctô XVI đã phê bình mạnh mẽ hôn nhân đồng tính, mà theo ngài, « mâu thuẫn với mọi nền văn hóa của nhân loại ». Ngài cảnh giác, đó là một sự vi phạm các giới hạn của bản tính con người vốn có thể dẫn đến « sự tự hủy diệt ».

Nói với các phóng viên trên chuyến bay trở về Rôma từ Slôvakia hôm 15/9/2021, Đức Phanxicô đã gợi lên cuộc đối thoại với chính quyền Hungary, nạn bài Do Thái, vấn đề tiêm vắcxin, cũng như vấn đề rước lễ của các chính trị gia ủng hộ phá thai, hôn nhân…

« Và chúng ta cũng thế, bằng cách nhìn vào Đức Trinh Nữ, Mẹ Sầu Bi, chúng ta mở lòng ra cho một đức tin trở nên trắc ẩn, trở nên chia sẻ cuộc sống với những ai bị tổn thương, với những ai đau khổ và buộc phải mang những thập giá nặng nề trên vai mình. Một đức tin không trừu tượng, nhưng giúp chúng ta nhập thể và liên đới với những ai khó khăn. Đức tin này, theo phong cách của Thiên Chúa, khiêm tốn và không ồn ào, xoa dịu nỗi đau của thế giới và tưới nước ơn cứu độ cho các cánh đồng của lịch sử. »

« Lịch sử của anh chị em là lịch sử của chúng tôi, đau khổ của anh chị em là đau khổ của chúng tôi ». Đức Phanxicô bày tỏ lòng tôn trọng sâu xa đối với anh chị em Do Thái như thế trong bài phát biểu trước cộng đồng Do Thái Slôvakia hôm 13/9/2021, tại quảng trường Rybné námestie ở Bratislava.

Trước các bạn trẻ tại sân vận động ở Kosice, miền đông Slôvakia, hôm 14/9/2021,  Đức Phanxicô đã khuyên biến cuộc sống thành một quà tặng tình yêu và mở ra cho tình yêu của Chúa Kitô.

“Bao nhiêu lần chúng ta chẳng khao khát một Kitô giáo của những kẻ chiến thắng, một Kitô giáo hiếu thắng có tầm rộng lớn và tầm quan trọng, nhận được vinh quang và danh dự? Nhưng một Kitô giáo không thập giá là trần tục và trở nên vô ích”.

Trong diễn văn trước các Giám mục, Linh mục, Tu sĩ nam nữ, Chủng sinh và Giáo lý viên Slôvakia ở nhà thờ Chánh Tòa Saint Martin de Bratislava, ngày13/9/2021, Đức Thánh Cha đã ca ngợi ĐHY « đã lớn lên trong đời sống và lịch sử nhờ tình yêu khiêm hạ và kiên nhẫn », và cả cộng đoàn đang lắng nghe ngài đồng thanh vỗ tay hoan hô.

« Thật đẹp biết bao, một Giáo hội khiêm hạ, không tách mình khỏi thế gian và không nhìn cuộc sống từ xa, nhưng cư ngụ ở đó. Cư ngụ ở bên trong, chúng ta đừng quên điều đó : chia sẻ, bước đi cùng nhau, đón nhận các vấn đề và những mong đợi của con người. Điều đó giúp chúng ta thoát khỏi tính tự quy ngã : trung tâm của Giáo hội không phải là Giáo hội ! Chúng ta hãy thoát khỏi sự lo âu thái quá cho chính chúng ta, cho các cơ cấu của chúng ta, cho cách thức mà xã hội cảm thông với chúng ta. »

Trong suốt ngày tông du đầu tiên ở Trung Âu, 12/9/2021, ở Budapest, Đức Phanxicô đã khuyến khích những người đối thoại với ngài vừa phải « bén rễ sâu » vừa « rộng mở ». Ngài đặc biệt kêu gọi các Kitô hữu đừng giảm thiểu Kitô giáo thành việc « bảo vệ hình ảnh của mình », nhưng biến Kitô giáo thành nơi mở ra khai phóng.

Tình bạn với Thiên Chúa, đời sống huynh đệ và sứ mạng, nhưng cả niềm vui và óc hài hước : rất nhiều phương thuốc cho « tính trần tục thiêng liêng » mà Đức Phanxicô đã chỉ ra cho các đan sĩ dòng Cát Minh.

Vương cung thánh đường Đức Bà Cả là Đền Thờ tôn kính Đức Maria cổ kính nhất không chỉ của Rôma nhưng còn cả Tây phương. Được xây dựng bởi Đức Giáo hoàng Libère vào thế kỷ IV, tiếp đến được phục hồi và mở rộng bởi Đức Sixtô III dịp công đồng Êphêsô năm 431, công đồng đã xác định tín điều Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa.

Như truyền thống trước mỗi chuyến tông du, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến Vương cung thánh đường Đức Bà Cả để phó dâng cho  Đức Mẹ chuyến đi đến Hội nghị Thánh Thể ở Budapest và chuyến viếng thăm Slôvakia.

Hai vị Giáo hoàng đã có những chuyến viếng thăm lịch sử và cầu nguyện ở khu Ground Zero, nơi Tòa Tháp Đôi của Trung Tâm Thương Mại Thế Giới bị tấn công khủng bố. Gần 3000 người chết trong vụ tấn công này của Al- Qaïda.

ĐHY Koch, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh về quan hệ tôn giáo với Do Thái giáo, đã viết một lá thư gởi cho các giáo sĩ Arussi và Sandmel liên quan đến « những quan ngại » mà một số thành viên của cộng đồng Do Thái đã bày tỏ về những tuyên bố của Đức Phanxicô trong buổi tiếp kiến chung ngày 11/8/2021. ĐHY Koch quả quyết rằng « những lời khẳng định tích cực đối với thế giới Do Thái luôn đến từ Đức Thánh Cha ».

Sáng ngày 9/9/2021, Đức Phanxicô đã tiếp kiến các tham dự viên của Tổng Công nghị của dòng Con Trái Tim Vỗ Nhiễm Đức Trinh Nữ Maria, còn được gọi là các thừa sai dòng Claret. Khoảng một trăm tu sĩ mà ngài đã mởi gọi đừng tách rời việc cầu nguyện khỏi hoạt động truyền giáo, và đồng thời lưu ý đến sứ mạng tông đồ gẫn gũi.