TẠI SAO TIN VÀO THIÊN CHÚA ? (2)

Tại sao tin vào Thiên Chúa? Bởi vì có những lý do để tin vào Chúa Giêsu, tác giả cuốn “La Méthode simple pour commencer à croire” (“Phương pháp đơn giản để bắt đầu tin”, nxb. Artège) giải thích, một phương pháp với ba chiều kích : lý trí, tâm hồn và ân sủng. Chính trên nền tảng của tình yêu mà tôi có thể chọn xây dựng đời mình cách hoàn toàn tự do và ý thức bởi vì tôi đã gặp được Chúa Kitô trong đời tôi.

Tin với ý chí của mình

Một câu hỏi lớn cuối cùng được đặt ra cho con người, và phục tùng trí khôn của con người : « Và bạn, bạn muốn yêu thương ? » Dấu chỉ cuối cùng được nói với  trí khôn cuối cùng không phải là một dấu chỉ, đó là một câu hỏi. Về cơ bản, đâu là sứ điệp chính yếu của Tin Mừng ? Thay vì lý luận dài dòng, tốt hơn hãy dành lời cho Chúa Kitô. Khi người ta hỏi Ngài : « Nhưng điều gì quan trọng nhất ? », Ngài trả lời cách rõ ràng : « tình yêu ». Ngài trả lời bằng những cách khác nhau, nhưng đó luôn là tình yêu : « Ngươi hãy yêu mến Thiên Chúa của ngươi hết tâm hồn, hết trí khôn, hết sức lực ngươi », « Ngươi hãy yêu thương tha nhân như chính mình », « Các con hãy yêu thương nhau », « Không có tình yêu nào cao cả hơn… » Đó luôn là đường hướng căn bản của sứ điệp của Ngài. Vì thế, câu hỏi lớn được đặt ra cho con người là : « Và bạn, bạn muốn yêu thương không ? Bạn muốn để mình được yêu thương không ? Bạn có chấp nhận yêu thương người anh em của bạn không ? Các bạn có chấp nhận yêu thương nhau không ? »

Đó không phải là một dấu chỉ, nhưng là một câu hỏi được đặt ra cho mỗi lương tâm con người : bạn muốn xây dựng đời bạn trên điều gì ? Tình yêu chẳng phải là nền tảng có giá trị duy nhất ? Mỗi lương tâm đều được đưa đến chỗ bày tỏ lập trường, dù tin hay không tin. Vào một lúc nào đó, nó được mời gọi nói lên : « Tôi có tin vào tình yêu hay không ? Tôi muốn xây dựng đời tôi trên tình yêu hay không ? Có phải tôi có những nền tảng khác cho phép tôi tiến tới ? » Các nền triết lý khác trong lịch sử nhân loại đã tìm thấy những nền tảng khác, đó là điều hiển nhiên, và vì thế  ở đây có một vấn đề cần phải thể hiện lập trường, theo đó mỗi người được mời gọi đáp lại trong bí mật của tâm hồn mình. Đó là một câu hỏi được đặt ra cho lương tâm con người. Thông thường, mọi người đáp lại nó bằng cách gợi lên những giá trị vốn là, trực tiếp hay gián tiếp, những giá trị bắt nguồn từ Kitô giáo, bắt đầu bằng tình huynh đệ, tự do và, ít hay nhiều, người ta lại quay về với tình yêu.

« Bạn muốn gì ? »

Câu hỏi thứ hai được đặt ra cho sự tự do và do đó cho ý chí : « Bạn muốn làm gì ? Bạn muốn bước vào lôgíc của tình yêu này không ? » Khi người ta có một ý tưởng trên bình diện trí khôn về việc người ta được tạo nên cho điều gì, thì tiếp đến được đặt ra câu hỏi về quyết định tự do và về ý chí : « Bạn muốn gì ? » Bạn muốn bước vào lôgíc của tình yêu này không ? Thực ra, trái với một số nhãn quan đến từ Kant hay từ đạo Tin Lành, Chúa Giêsu đã không loan báo cho chúng ta một sứ điệp bằng cách nói : « Bạn chọn lựa » và thế là xong. Ngài nói với chúng ta : « Nếu bạn chọn điều đó, thì bạn sẽ thấy, bạn sẽ hạnh phúc và bạn sẽ có sự sống đời đời ». Tức là có một số lời hứa liên kết với sứ điệp của Ngài. Một cách nào đó, đó là những lý do đích thực để tin ! Câu hỏi trở thành như sau : tôi có thể chứng thực rằng những lời hứa này có được thực hiện trong đời sống của tôi không ? Có phải tự sâu xa, tôi cảm nghiệm được hạnh phúc khi tin hay khi bước theo một số phương hướng không ? Thứ hai, những lời hứa này có phù hợp với bản tính con người của tôi không ? Đối với tôi, đó là một câu hỏi đích thực.

Sự mong đợi của bản tính con người

Lý tưởng Kitô giáo dựa trên nhãn quan về tình yêu thực sự phù hợp với mong đợi của bản tính con người. Chẳng hạn : sự sống đời đời theo nhãn quan Kitô giáo là gì ? Chính xác, đó là sự phúc kiến, nghĩa là sự kiện nhìn Đấng Vô Tận, Tình Yêu tuyệt đối, diện đối diện : có phải đó là điều phù hợp với bản tính của tôi không ? Vâng, vì người ta thấy rõ rằng, trong tất cả các ngày sống của chúng ta, cái nhìn chiếm 95% thời gian thức tỉnh, và ngay cả khi ngủ : tôi được đưa đến nhìn vào màn hình, điện thoại, một đứa bé đang ngủ, một phong cảnh…Ngay cả giấc mơ cũng dựa vào các hình ảnh. Thựa ra, nếu con người không có gì để làm, thì nó có thể từ bỏ suy nghĩ nhưng nó sẽ không từ bỏ việc nhìn xem, như sức mạnh thôi miên đáng kinh ngạc của  truyền hình xác nhận. Rõ ràng,  trong cái nhìn này, tự sâu xa, chúng ta trải qua toàn bộ cuộc sống của chúng ta để hy vọng những điều vốn phần nào vượt xa những vẻ bề ngoài – đó chính là nguyên lý của trí khôn : intelligere, « đọc từ bên trong ».

Kitô giáo nói với chúng ta : « Vâng, trên thực tế, bạn sẽ trải qua cả đời mình để nhìn ngắm». Bạn sẽ thấy tất cả vẻ đẹp và tất cả sự vô biên của Thiên Chúa và bạn sẽ được hiệp thông trọn vẹn với Ngài. Các tôn giáo khác hứa hẹn cho chúng ta những hình thức phần thưởng khác, đặc biệt là về thể xác, điều vốn không phải là trường hợp của Kitô giáo (cho dù, trong đức tin Kitô giáo, chúng ta tin vào sự sống lại của thân xác). Trước tiên, chúng ta được tạo dựng để ngắm nhìn Đấng Vô Tận và được Ngài biến đổi : từ khi tôi nhìn ngắm Ngài, điều đó sẽ biến đổi tôi từ bên trong. Đó là câu nói nổi tiếng của thánh Gioan : « Chúng ta sẽ nên giống như Ngài bởi vì chúng ta sẽ nhìn thấy Ngài như Ngài là ». Đó là một tổng hợp tốt đẹp về câu hỏi tối hậu và, đối với tôi, thực sự phù hợp với bản tính con người của chúng ta.

Trong đời sống thường ngày của chúng ta

Chân lý của Kitô giáo cũng được cảm nghiệm trong cuộc sống  thường này của chúng ta. Ngoài hạnh phúc đời đời được hứa ban cho chúng ta này, còn có hạnh phúc mà Thiên Chúa hứa ban cho thời gian hiện tại, cho dù Chúa không chỉ hứa điều đó : thật không may, cũng có những loan báo về những cuộc bách hại, những rắc rối, những cuộc chiến đấu thiêng liêng, nhưng vẫn có một số lời hứa được đưa ra : chúng ta có thể lấy ví dụ về việc rửa chân vốn thường được dạy như vậy. Thực ra, Chúa Giêsu nói : « Cả bạn nữa, hãy làm như thế và bạn sẽ hạnh phúc ». Quả thật, khi rửa chân cho nhau, có một hạnh phúc rất đặc biệt. Thật khó để giải thích, đó là điều gì đó phải cảm nghiệm, phải sống. Chúng ta nhận thấy rằng lời hứa đó được ứng nghiệm rất dễ dàng : chồng rửa chân cho vợ, vợ rửa chân cho con cái, một nhóm mà suy nghĩ và, sau khi suy nghĩ, rửa chân cho nhau, sẽ cảm nghiệm một niềm vui rất đặc biệt. Chúng ta đang nói về ý chí, nhưng thực ra, dừng lại ở ý chí, cách nào đó sẽ dừng lại ở một tiếp cận của trí khôn. Có một thiện ích nào đó, có một thiện ích rất lớn, thậm chí có một thiện ích vô tận khi cảm nghiệm sứ điệp của Tin Mừng và hy vọng vào điều thiện hảo của Thiên Đàng vốn là số phận tối hậu và là ơn gọi cuối cùng của chúng ta.

Kinh nghiệm về sự gặp gỡ

Thế nhưng, trí khôn và ý chí mà thôi thì không đủ, vì thực tại của con người cũng được thể hiện trong sự gặp gỡ và  tương quan với Thiên Chúa. Trí khôn và ý chí vẫn là những sức mạnh của trí tuệ và chúng không phải là khởi nguyên (alpha) và cùng tận (oméga) của con người. Chúng ta thấy rõ rằng có một chiều kích vượt quá các chiều kích này : đức tin Kitô giáo, trước tiên, đó là lịch sử của một cuộc gặp gỡ : giữa Thiên Chúa và tôi. Và cuộc gặp gỡ này, khi nó không thực sự được cảm nghiệm, có thể vẫn dừng lại ở sự do dự, sự mò mẫm…Dĩ nhiên, có những lý do để tin, có những lý do để muốn điều đó, nhưng thực ra, tất cả điều đó có thể xem ra khá yếu.

Thật sự, tất cả những lập luận đó đều có thể được nói ngược lại và có lẽ thậm chí được so sánh với các tôn giáo khác vốn có thể đưa đến những lập luận nếu không tương tự, thì ít là có thể đi theo khía cạnh này hay khía cạnh kia của những gì chúng ta vừa khơi lên.

Nhiều chứng tá

Đức tin Kitô giáo cũng độc đáo ở những gì liên quan đến chứng tá của rất nhiều người, vốn chứng thực : « Thiên Chúa tồn tại, tôi đã gặp Ngài ! » Cần phải lưu ý đến câu nói rất độc đáo này, được thốt ra bởi nhiều người ở mỗi thế kỷ : « Tôi, tôi đã gặp được Thiên Chúa. Tôi đã gặp được Chúa Giêsu-Kitô ». Điều đó đi từ thánh Phaolô thành Tarsô cho đến Claudel ngang qua rất nhiều mẫu gương nổi tiếng. Và rồi, có tất cả những người này vốn không nhất thiết được biết đến và đang nói với chúng ta, bằng cách thức đơn giản hơn nhiều, là đã trải qua những kinh nghiệm tương tự, tất cả những cuộc hoán cải này…chứ không chỉ trong các cộng đoàn mới. Đó là những người đã có một kinh nghiệm về Thiên Chúa. Một trong những người bạn của tôi đã nói với tôi : « Tôi không thích cuốn sách của bạn, vì tôi không cần tất cả điều đó để tin ». Anh đã nói với tôi : « Một ngày nọ tôi nằm trên giường và tôi đã bị chiếm lấy bởi bằng chứng về một Hữu Thể vô hạn, Đấng hoàn toàn yêu thương tôi, và tôi chưa bao giờ có thể rũ bỏ niềm xác tín đó » : đó đã là nền tảng của đức tin Kitô giáo của anh. Anh đã có một loại mạc khải. Không phải tất cả mọi người đều được mời gọi có những cuộc gặp gỡ phi thường này, nhưng mỗi người được mời gọi tìm kiếm cuộc gặp gỡ này với Chúa Giêsu, Đấng đã hứa rằng ai tìm thì sẽ gặp (Lc 11, 10). Cha Caffarel đã nói : « Trong việc cầu nguyện, Thiên Chúa trở nên ít lờ mờ hơn », và trong đời sống bí tích, sự hiện và hoạt động của Thiên Chúa cũng được cảm nghiệm bằng nhiều cách thức.

« Ai tìm sẽ gặp »

Đây có lẽ là câu hỏi quyết định nhất của « phương pháp đơn giản để bắt đầu tin », câu hỏi mà tôi coi trọng nhất : « Tôi có các phương tiện để sống cuộc gặp gỡ này với Thiên Chúa không ? » Trước hết, những phương tiện này đầu tiên dựa vào cầu nguyện : bạn có chấp nhận, vào một thời điểm nào đó, giữ thinh lặng, lắng nghe một lời trong Tin Mừng, xem, tự sâu xa, lời đó nói gì với bạn và liệu nó vang vọng nơi bạn không ? Tôi không thể nói tốt hơn. Thực ra, nó khá nghèo nàn về mặt ngôn từ, nhưng tự sâu xa, lời Tin Mừng này mà tôi đã đọc đi, đọc lại, hòa nhập, ghi nhớ, có tỏa sáng không ? Nó có nói với tôi điều gì đặc biệt về cuộc sống của tôi, về số phận của tôi, về những gì tôi là, về nơi đâu tôi đến, về Thiên Chúa là ai và những gì Thiên Chúa chờ đợi nơi tôi không ? Trong đời sống cá nhân của tôi, đã có một sự chuyển đổi, bởi vì sau một chút lo lắng tìm kiếm, đã có ở đó, trong lời cầu nguyện, như là một sự xác nhận nội tâm.

Cha Caffarel đã nói : « Trong việc cầu nguyện, Thiên Chúa trở nên ít lờ mờ hơn ». Tôi rất gắn bó với câu nói này : tự sâu xa, chúng ta có thể suy nghĩ trong nhiều năm, và thậm chí hàng chục năm về những lý thuyết vĩ đại nhưng, trong việc cầu nguyện, cách sâu xa hơn, Lời này đang nói. Tôi không biết mô tả kinh nghiệm sống này như thế nào : nó tỏa ra một ánh sáng, thậm chí là một hơi nóng ; tôi sẽ định vị nó hầu như ngang lồng ngực. Lời sự sống này có một tương quan với hơi thở, như một hình thức hít thở nội tâm. Để giải thích điều này, chúng ta có những từ ngữ hơi quá nặng nề về xác thịt, cứ nói lên điều gì đó thuộc trật tự của một cuộc gặp gỡ vốn chạm đến một phần sâu thẳm hơn một chút của hữu thể, mà Thánh Kinh gọi là tâm hồn, mà nhiều triết gia đã gọi là con tim, bao gồm cả Pascal, người đã nói : « Chính con tim cảm nhận Thiên Chúa ».

Đời sống bí tích cũng là một nơi quan trọng

Nơi thứ hai của cuộc gặp gỡ để cảm nghiệm Thiên Chúa,  rõ ràng là rất thường xuyên, đó là đời sống bí tích, với cuộc gặp gỡ đặc biệt với bí tích Thánh Thể, và cả với bí tích Giải tội. Khi ra khỏi bí tích Hòa giải, nhiều tín hữu đã cảm nghiệm họ hạnh phúc đến mức nào ! Có điều gì đó thuộc trật tự giải thoát – có lẽ hơi theo nghĩa tâm lý – về việc có thể trút bỏ một tội quá nặng nề. Nhưng cũng có một sự giải thoát sâu xa hơn. Điều đó có thể là một kinh nghiệm đích thực : « Vâng, tôi đã nói chuyện với một linh mục mà, nhân danh Chúa Kitô, đã tha thứ tất cả các tội lỗi của tôi…Chính Chúa Kitô đã tha thứ cho tôi và, trong cuộc gặp gỡ này, đã giải thoát tôi khỏi một gánh nặng ». Đó là một kinh nghiệm mà nhiều người có thể làm chứng.

Thánh Thể thực sự là đỉnh cao : Thiên Chúa đến trong tôi, cách đầy đủ, hoàn toàn, trọn vẹn, dưới hình thức một tấm bánh nhỏ và một vài giọt rượu ! Chúng ta tự nhiên có khuynh hướng nhấn mạnh đến bí tích Thánh Thể, nhưng tất cả ác bí tích, theo cách của chúng, đều có thể là đối tượng của một kinh nghiệm như thế. Kinh nghiệm này, ngày này qua ngày khác, tuần này qua tuần khác, tháng này qua tháng khác, có nuôi dưỡng tôi không ? Ở đây, có một câu nói rất hay của Claudel : « Bằng chứng của tấm bánh, đó là nó nuôi dưỡng ». Bạn tìm kiếm các bằng chứng và có lẽ bạn có lý, vì người ta không yêu cầu bạn có một đức tin mù quáng. « Bằng chứng của tấm bạnh, đó là nó nuôi dưỡng », nghĩa là : tự sâu xa, bạn có được nuôi dưỡng bằng lời mà bạn suy niệm, bằng tấm bánh mà bạn ăn, bằng sự tha thứ mà bạn nhận lãnh không ? Nó có phải là điều nuôi dưỡng bạn không ? Điều đó có làm cho bạn lớn lên không ? Khi bạn nhìn vào gương chiếu hậu, bạn có nghĩ rằng bạn đã lớn lên không ? Có lẽ chúng ta có thể nói « không đủ » hay « không nhiều » nhưng, tự sâu xa, vẫn có điều gì đó : điều đó đã nuôi dưỡng tôi không ? Điều đó có cho phép tôi băng qua một khoảng cách nào đó không ? Để ra khỏi đó được lớn lên (có thể chúng ta cũng thoát khỏi đó, cách nào đó, bị thu hẹp lại), dù sao đi nữa, tôi có thoát khỏi đó được no thỏa không ?

Đào sâu ba chiều kích

Ba chiều kích lý trí, tâm hồn và ân sủng này không đối kháng nhau : thực ra, chúng chồng chéo nhau, làm phong phú cho nhau. Đối với tôi, không cần phải dành ưu tiên cho chiều kích này hơn chiều kích kia ngay cả khi, cuối cùng, chiều kích quan trọng nhất là chiều kích tâm hồn, vì chúng ta có thể nói rằng chính chiều kích này sẽ tồn tại cho đến muôn đời. Một ngày nào đó, trí khôn sẽ ngưng đặt vấn đề : nó sẽ nhìn thấy. Một ngày nào đó, ý chí sẽ ngưng chọn lựa hay không chọn lựa : nó sẽ được chiếm lấy. Tâm hồn, trong cuộc gặp gỡ cuối cùng này, vẫn sẽ là nơi của đức ái : « Đức ái sẽ không bao giờ qua đi ! » (1Cr 13, 1-13).

—————–

Tý Linh chuyển ngữ

(theo Pierre Durieux, Aleteia)

Xem phần 1 ở đây