THƯỢNG HỘI ĐỒNG: NHIỀU ĐÓNG GÓP VỀ CÁC VẤN ĐỀ KHÁC NHAU CỦA GIÁO HỘI

Tính minh bạch trong cộng đồng giáo hội, việc bao hàm trẻ em trong Giáo hội và bạo lực mà các nữ tu phải gánh chịu nằm trong những chủ đề được thảo luận hôm nay tại cuộc họp báo hàng tuần của Thượng Hội đồng. Các diễn giả bao gồm sơ Franco Echeverri, chủ tịch CLAR, về tầm quan trọng của việc lắng nghe, Đức Tổng Giám mục giáo phận Riga, Đức Cha Stankevič, về tinh thần đồng trách nhiệm trong Giáo hội, và Đức Giám mục giáo phận Cyangugu, Đức Cha Sinayobye, trên con đường hòa giải và hiệp nhất ở Rwanda.

Nhiều đề xuất cụ thể nhằm chống lại mọi hình thức lạm dụng hoặc nhằm nâng cao trách nhiệm hơn của giáo dân trong Giáo hội, đặc biệt là phụ nữ và giới trẻ, đã chi phối công việc gần đây của Thượng Hội đồng. Đây là những gì đã được truyền đạt trong cuộc họp báo được tổ chức tại Văn phòng Báo chí Tòa Thánh vào trưa ngày 14/10/2024.

Thư ký của Ủy ban Thông tin đã điểm lại “công việc của sáng nay – phiên họp chung thứ chín, được tổ chức với sự hiện diện của Đức Thánh Cha Phanxicô – cũng như các công việc vào sáng thứ Bảy và chiều thứ Sáu”, được dành cho phần ‘Những con đường’ trong Tài liệu làm việc và liên quan đến “tiến trình quyết định“, đến bộ ba “tính minh bạch, trách nhiệm, đánh giá“. Đặc biệt, “điều rất quan trọng là lắng nghe kinh nghiệm của Trung Quốc, Bán đảo Ả Rập, Amazon, Quần đảo Seychelles và Sahel về những vấn đề này”. Và chính những trải nghiệm này “đã làm nổi bật những vấn đề chẳng hạn như khó khăn trong việc tìm kiếm sự hòa hợp giữa truyền thống Kitô giáo và các nghi lễ địa phương hoặc với các quy định dân sự địa phương về hôn nhân”. Đó cũng là vì “trong quá khứ Giáo hội đã bỏ qua sự đa dạng và bổ sung giữa các nền văn hóa”, các thành viên của Thượng Hội đồng lưu ý. Đồng thời, “lời khuyên và gợi ý đã được đưa ra dựa trên những thực tế đã có sẵn, chẳng hạn như Hội đồng Giáo hội Amazon, nơi đưa ra tiếng nói nội bộ về những thực tại khác nhau, hoặc kinh nghiệm của Giáo hội Châu Phi, vốn cho thấy sức sống to lớn”.

Bao hàm trẻ em trong Giáo hội

Nhiều lần, “người ta đã nói về tầm quan trọng của việc bao hàm trẻ em trong đời sống của Giáo hội, để không chỉ nói về trẻ em mà còn nói với trẻ em”, thư ký của Ủy ban Thông tin nói tiếp. Các điểm khác đã được đề cập như việc thăng tiến các giáo lý viên, tầm quan trọng của việc “lắng nghe người trẻ bởi vì, đôi khi, các đề tài và chủ đề được quyết định khi họ quan tâm đến điều gì khác”. Ngoài ra, “đã có vấn đề đưa các trường Công giáo vào quá trình loan báo Tin Mừng và đào tạo, bởi vì chúng đại diện cho một nguồn lực quan trọng đối với Giáo hội”. Tuy nhiên, ở một số nơi trên thế giới, nhà nước đã chiếm hữu các trường này và áp đặt các chương trình trái ngược với giáo huấn của Giáo hội ở đó.

Bạo lực mà các nữ tu phải gánh chịu

“Bài trình bày về tình trạng bạo lực mà các nữ tu phải gánh chịu, kể cả những người đang được đào tạo, đã được chú ý theo dõi. Đây không chỉ là lạm dụng tình dục mà còn là lạm dụng quyền lực, lương tâm và tâm linh.” “Người ta nói rằng có những nữ tu làm việc nặng nhọc, đặc biệt là để tiếp cận những người dễ bị tổn thương nhất, nhưng chính những người phụ nữ này, khi phải đối mặt với các vấn đề lạm dụng tình dục hoặc những vấn đề khác, lại không bày tỏ mối lo lắng của họ”. “Do thái độ gia trưởng của xã hội, họ giữ im lặng.” Về vấn đề này, người ta đã đề xuất “đưa các thủ tục và hệ thống vào các giáo phận và hội đồng giám mục để giải quyết những vấn đề này”. Một đề xuất khác được đưa ra: xem lại các chính sách hợp đồng, nhằm bảo đảm phẩm giá của các nữ tu, cũng như của giáo dân nói chung.

Thiếu phụ nữ và chuyên gia giáo dân trong việc đào tạo linh mục

Vẫn về chủ đề phụ nữ, “người ta lưu ý rằng trong hầu hết các chủng viện, thiếu sự hiện diện của những người nữ thánh hiến hoặc nữ giáo dân trong việc đào tạo linh mục, cũng như thiếu giáo dân có kinh nghiệm”. Tuy nhiên, người ta nhấn mạnh rằng “sự tham gia của phụ nữ là cơ bản vì họ có thể nhìn thấy những điều mà người khác không nhìn thấy, họ đảm bảo sự đào tạo quân bình và làm phong phú thêm chương trình chung của các linh mục tương lai”.

Các tổ chức hỗ trợ các giám mục

Tổng trưởng Bộ Truyền thông và Chủ tịch Ủy ban Thông tin của Thượng Hội đồng cho biết : chủ đề về sự hiện diện nhiều hơn của giáo dân và phụ nữ ở các cấp độ có trách nhiệm cũng được nêu lên. “Ba phiên họp chung vừa qua này đã dành nhiều không gian cho chủ đề về quá trình đưa ra quyết định.” Về vấn đề này, “nhu cầu thành lập các hội đồng giáo dân, có thẩm quyền và kinh nghiệm, đã được nhấn mạnh nhiều lần, nhằm tránh tình trạng quá tải công việc cho những người đảm nhận các chức vụ có trách nhiệm”. Người ta cũng “nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thành lập các hội đồng hoặc dù sao đi nữa các tổ chức có thể giúp đỡ các giám mục hoặc những người có trách nhiệm”. Vị Tổng trưởng tường thuật tiếp: “Từ quan điểm này, trong một số bài phát biểu, người ta đã nói rằng nhiều quyết định sai lầm được đưa ra trong quá khứ đối với các trường hợp lạm dụng trẻ em trong Giáo hội đã được thực hiện bởi các giám mục, những người có lẽ bị cô lập hoặc chịu áp lực. Do đó, người ta đề xuất đưa các ủy ban tư vấn vào các giáo phận mà giám mục có thể sử dụng, không chỉ để tăng cường bảo vệ và phòng ngừa, mà còn trong trường hợp các linh mục bị buộc tội nhưng sau đó được công nhận là vô tội, phải được phục chức hoặc thấy uy tín của họ được phục hồi”. Thật vậy, trong Đại hội, người ta nói rằng “có rất nhiều sự phản kháng khi một người được công nhận là vô tội”. Nhưng “với sự giúp đỡ của một hội đồng bao gồm các nhà tâm lý học, cha mẹ của những đứa trẻ bị lạm dụng, các nhân viên xã hội, các trợ lý, thì việc khôi phục uy tín và công lý của một linh mục vô tội sẽ dễ dàng hơn”.

Sự minh bạch trong Giáo hội

Vị Tổng trưởng nói tiếp, cũng theo ý hướng đó, “người ta nhấn mạnh rằng tính minh bạch là một yếu tố cơ bản trong Giáo hội hiệp hành, đặc biệt là trong các lĩnh vực bảo vệ và tài chính. Tính minh bạch này phải luôn được cân bằng với tính bảo mật, với sự tôn trọng đời sống riêng tư và thông tin nhạy cảm”. Paolo Ruffini chỉ ra rằng chủ đề về trách nhiệm cũng được đề cập trong quá trình làm việc, tập trung “vào ý nghĩa của trách nhiệm: người ta nói rằng tất cả chúng ta đều đồng ý về sự cần thiết phải giải trình, nhưng câu hỏi được đặt ra là chúng ta phải giải trình với ai, với thế giới, với dư luận, với các nhà báo”. Quả thế, đôi khi “các chương trình mục vụ và tiêu chí thuộc về Giáo hội của chúng ta bị quy định bởi những đòi hỏi không hẳn là những đòi hỏi của Tin Mừng”. Vì vậy, “ưu tiên hàng đầu là giải trình với Thiên Chúa, với cộng đồng, để không rơi vào bẫy giải trình, chính xác là, với các cấp xét xử không thuộc Tin Mừng”. Và, ông nói thêm, cần phải “giải trình với Giáo hội, chứ không phải với bất kỳ bối cảnh nào của con người, theo các nguyên tắc của Tin Mừng. Chúng ta không phải là một hội đồng hành chính, mà là thân thể huyền nhiệm của Chúa Kitô, dân thánh của Thiên Chúa”. Và sau đó, ông nói tiếp, “giải trình với những người nghèo nhất, những phần tử mong manh của Chúa Kitô, những người phán xét chúng ta dựa trên lối sống của chúng ta”. Ngoài ra, người ta đề nghị tận dụng tối đa “các thực tại hiệp hành đã tồn tại trong các giáo phận, giáo xứ, hội đồng giám mục” và “người ta cũng nói về việc học hỏi từ các Giáo hội mới, chẳng hạn như các Giáo hội ở Châu Phi, và không áp đặt lên họ thực tại của các Giáo hội phương Tây” thường đang articulo mortis (đang trong giờ lâm tử, ndlr). Và tiếp đó, có “đề xuất bắt buộc phải thực hiện các công nghị giáo phận”.

Tính hiệp hành được trải nghiệm trong đời sống thánh hiến

Tổng trưởng Bộ Truyền thông cho biết rằng người ta cũng đề cập đến “gương mẫu của đời sống thánh hiến vốn trải nghiệm các hình thức hiệp hành từ nhiều năm qua: về điểm này, sự phân định của các đan sĩ tử đạo ở Tibhirine đã được trích dẫn, những người đã quyết định ở lại Algeria trong bối cảnh đau khổ, bạo lực và hiến dâng mạng sống của mình không chỉ và không đến độ như thế để vâng phục bề trên, mà còn sau khi đã thực hiện hành trình nội tâm của mỗi người theo cách thức hiệp hành”. Hơn nữa, về vấn đề có thể cập nhật giáo luật, người ta nói rằng Bộ luật không phải là một “công cụ ràng buộc buồn tẻ” mà là “một diễn tả của đức tin Công giáo”. Người ta khẳng định : “Tôn trọng luật lệ của Giáo hội là cách tốt nhất để chống lại chủ nghĩa giáo sĩ trị”, “và luật lệ là lá chắn bảo vệ những người yếu thế nhất”. Paolo Ruffini nhấn mạnh : “Cũng rất thú vị bài phát biểu về kinh nghiệm mục vụ của một Giáo hội Châu Phi mà, từ nhiều năm qua, đã bắt đầu tổ chức các cộng đoàn Chúa Nhật mà không có linh mục, những người đã vắng mặt do sự quá rộng lớn của các giáo xứ hoặc khoảng cách giữa làng này với làng khác”. “Đây là những cộng đoàn nơi các tín hữu quy tụ lại dưới trách nhiệm của các giáo lý viên hoặc giáo dân có thẩm quyền để lắng nghe lời Chúa và rước lễ”.

Tránh chủ nghĩa giáo sĩ trị

Vẫn đề cập đến lời kêu gọi tránh mọi hình thức giáo sĩ trị, vị Tổng trưởng kết luận: “Thuốc giải độc, theo một số diễn giả, là sự gần gũi giữa các giám mục, với các linh mục, với Thiên Chúa, với đoàn dân. Các mối quan hệ năng động và không bao giờ tĩnh, bao gồm sự tham gia trực tiếp vào quá trình ra quyết định. Đặc biệt về điểm này, người ta đã nói rằng ngay cả từ “tư vấn” trong Giáo hội cũng có nghĩa là nghĩa vụ lắng nghe và quan tâm”. Hơn nữa, “trong bài tham luận, người ta cũng nhấn mạnh rằng khi đưa ra quyết định, cần phải giải thích lý do tại sao những người chịu trách nhiệm lại quyết định hành động trái với ý kiến chung, nêu bật những điểm mạnh và điểm yếu của quá trình ra quyết định”. Và chính xác là, “đặc biệt về điểm cuối cùng này, trong một bài phát biểu, người ta đã nhắc lại công thức của thánh Cyprianô: “Không có gì mà không có trách nhiệm cá nhân của giám mục, không có gì mà không có ý kiến ​​của các linh mục, không có gì mà không có sự đồng thuận của dân Thiên Chúa””.

Ở Rwanda, chăm sóc tất cả mọi người

“Ba mươi năm là một thời gian dài nhưng thực tế lại như mới hôm qua. Hậu quả thì rất nhiều, và với tư cách là một Giáo hội, chúng tôi cố gắng chữa lành mọi người, cho dù họ là nạn nhân hay đao phủ. Chúng tôi học cách trở thành anh chị em.” Theo lời của Đức cha Edouard Sinayobye, giám mục giáo phận Cyangugu, trong tỉnh phía tây đất nước, nạn diệt chủng ở Rwanda chưa phải là một vết sẹo, nhưng là một vết thương há miệng. Phát biểu tại cuộc họp báo, ngài đã mô tả Giáo hội đang đồng hành với nỗ lực phục hưng khó khăn như thế nào và kinh nghiệm của Thượng Hội đồng có ý nghĩa như thế nào đối với Rwanda. “Giống như các môn đệ, chúng ta đọc thấy trong sách Công vụ Tông đồ, chỉ có một trái tim chung quanh thánh Phêrô và Mẹ Maria, chúng tôi đang sống một đại hội Thượng hội đồng xung quanh Đức Thánh Cha Phanxicô, vốn là dấu chỉ và đặc sủng của sự hiệp nhất của Giáo hội”, Đức cha Sinayobye giải thích bằng tiếng Pháp, và chính “trong tiến trình hiệp hành này mà con đường dẫn đến hòa giải và hiệp nhất đã được tìm thấy”.

Sửa chữa tấm vải bị xâu xé bởi nạn diệt chủng

Khi chúng tôi, với tư cách là một hội đồng giám mục, lần đầu tiên đề cập Thượng hội đồng, tiến trình “đã được đón nhận như một kairos (thời cơ)”, bởi vì “sự hiệp thông là một khái niệm hùng hồn đối với trái tim của Rwanda”: ​​​​Thượng hội đồng được sống như “một giáo huấn mang lại cho chúng tôi nền tảng Thánh Kinh và thần học để hiểu rằng chúng ta là một. Nói về tình huynh đệ giúp chúng tôi hiểu rằng chúng ta là anh chị em.” Do đó, Thượng Hội đồng trở thành một “lối sống thiêng liêng” gợi nhớ lại modus vivendi (lối sống) và modus operandi (lối hành động) của toàn thể Giáo hội. Đức Cha nhắc lại, trong giai đoạn lắng nghe, “trong mỗi giáo phận, chúng tôi đã gặp tất cả mọi người, từ các cộng đồng giáo hội cơ bản đến trẻ em, kể cả những người thánh hiến và những người sống bên lề, các tù nhân, gái mại dâm, người khuyết tật” và khởi xướng việc đào tạo thực hành truyền giáo liên quan đến mọi người, đặc biệt là giáo dân: do đó, Thượng hội đồng góp phần củng cố việc mục vụ, vốn là điểm khởi đầu để sửa chữa tấm vải con người và xã hội bị xâu xé bởi nạn diệt chủng.

Các chủ đề của những con đường hiệp hành

Nữ tu thần học Gloria Liliana Franco Echeverri, người cũng tham gia Thượng hội đồng về Amazon và là chủ tịch Liên đoàn tu sĩ Châu Mỹ Latinh (CLAR), tập trung vào việc đào tạo, phân định, tham gia và trách nhiệm, bốn chủ đề của “Những con đường” – phần của Tài Liệu Làm Việc vốn là trọng tâm của công việc hiện nay. Sơ tóm tắt, chúng tôi công nhận rằng việc đào tạo “chỉ có ý nghĩa nếu chúng ta thực hiện nó với tư cách là những chứng nhân, nếu nó mang tính toàn diện và bắt đầu từ nền tảng nhân học, bao hàm và chú ý đến thực tại”; sự biện phân là “chìa khóa để đáp ứng ở cấp độ lãnh thổ”, “nó mang lại cho chúng ta khả năng hiểu những gì Chúa Thánh Thần yêu cầu” vì “thực tại của Giáo hội rất đa dạng, nó biết đến những thời điểm và ưu tiên khác nhau”. Một lần nữa, nữ tu nói tiếp, tầm quan trọng của các cơ cấu có sự tham gia đã xuất hiện trong các cuộc thảo luận những ngày gần đây, cũng như giá trị của sự minh bạch “như một nền văn hóa hơn là một phương tiện”, có khả năng “thấm nhuần các phương thức có tính căn tính của Giáo hội”.

Học hỏi và chia sẻ

Thượng Hội đồng “nhằm giải phóng các ân huệ và đặc sủng của mỗi người đã được rửa tội, các giám mục, các linh mục quản xứ và các lãnh đạo của các nhóm khác nhau hoạt động theo “tính đồng trách nhiệm”” được hiểu theo nghĩa tâm linh, Đức Tổng Giám mục giáo phận Riga, Đức cha Zbignevs Stankevičs, tuyên bố như thế. Cũng đề cập đến kinh nghiệm của ngài ở Lettonie, đặc biệt là việc chia sẻ các thực hành mục vụ tốt như nguồn cảm hứng cho các mục tử, phó chủ tịch Hội đồng Giám mục Lettonie đã trích dẫn sự nở rộ của các trường truyền giáo trong những năm gần đây, và nói chung, về các sáng kiến ​​khơi dậy ngọn lửa truyền giáo. Cuối cùng, Đức cha Stankevičs nói về ““sự đổi mới thần linh”, một kinh nghiệm “hồi sinh các giáo xứ” ra đời ở Canada, nơi trong một cộng đồng đang trên bờ vực biến mất, 80 thừa tác vụ và 800 tình nguyện viên tham gia vào các hoạt động đều phát triển tốt”. Ngài kết luận: “Tôi tin rằng cần phải nhìn xem Thánh Thần Chúa đang hoạt động ở đâu và học hỏi, chia sẻ. Không chỉ trong Thượng Hội đồng, mà cả sau đó”.  

Chức phó tế nữ

Chủ đề về chức phó tế nữ sau đó đã được đề cập trong không gian dành riêng cho các câu hỏi dành cho các nhà báo, và Đức cha Sinayobye đã được hỏi về quan điểm cá nhân của ngài. Đầu tiên, Đức Cha giải thích rằng ở Châu Phi, không có chức vụ phó tế vĩnh viễn, mà chỉ có chức phó tế như một bước tiến tới chức linh mục. Về khả năng có các nữ phó tế, Đức Giám mục Cyangugu nói rằng đây là một vấn đề được nghiên cứu rất nghiêm túc và cẩn thận, có tính đến sự soi sáng do Huấn quyền của Giáo hội đưa ra. Về ý kiến ​​riêng của mình, Đức cha Sinayobye nói rằng với tư cách là một giám mục, ngài hoàn toàn hiệp thông với các giám mục khác và đặc biệt là với Đức Giáo hoàng, và do đó ngài không thấy có vấn đề gì với việc thừa nhận chức phó tế nữ, bởi vì “đó không phải là vấn đề cảm xúc, chúng tôi là những mục tử của dân Chúa, những người gìn giữ đức tin, những cảm xúc và sự nhạy cảm của chúng tôi không quan trọng, chúng không đến trước, chúng tôi hiệp thông”.

Văn hóa chăm sóc

Về chủ đề lạm dụng các nữ tu, được đề cập trong Văn phòng Báo chí ngày hôm nay, câu hỏi được đặt ra là liệu một nhận thức sâu sắc hơn về vấn đề này sẽ nổi lên từ Thượng hội đồng này hay không. Sơ Sheila Pires nêu rõ rằng vấn đề đang được phân tích và đang được xem xét để đưa vào tài liệu cuối cùng, trong khi Sơ Franco Echeverri nhấn mạnh đến sự cần thiết của một nền văn hóa chăm sóc, đồng thời chỉ rõ rằng công việc nghiêm túc đang được tiến hành đối với các mối quan hệ trong Giáo hội, với việc xem lại các thái độ không phù hợp với phong cách của Chúa Giêsu. Đối với những người nữ thánh hiến, không được bỏ qua cuộc sống của các nữ tu, và tiến trình hiệp hành này cho phép chúng ta tập trung vào lựa chọn một nền văn hóa chăm sóc. Về phần mình, Đức cha Stankevič nhấn mạnh rằng vấn đề lạm dụng các nữ tu liên quan đến Thượng hội đồng này, bởi vì nó là một trở ngại cho sứ mạng của Giáo hội, vì nó làm tổn thương con người.

Tý Linh

(theo Tiziana Campisi và Lorena Leonardi – Vatican News)