TRANH CÃI VỀ THẾ VẬN HỘI PARIS: GIẢI THÍCH THẾ NÀO VỀ SỰ KÍN TIẾNG CỦA ĐỨC PHANXICÔ?

Cảnh tượng diễn ra vào thứ Sáu vừa qua trong lễ khai mạc Thế vận hội Olympic Paris đã làm dấy lên sự rụng rời của nhiều người xem, đặc biệt với cảnh liên quan đến các drag queens gợi nhớ đến hình ảnh của Bữa Tiệc Ly. Không giống như nhiều nhân vật khác, hiện tại, Đức Phanxicô vẫn tương đối kín tiếng về vấn đề này. Một quan điểm vốn chất vấn nhưng, nhìn từ Rôma, có thể tìm thấy một số chìa khóa giải thích.

Từ Donald Trump tố cáo “một nỗi xấu hổ” đến Jean-Luc Mélenchon, cho rằng việc “liều lĩnh làm tổn thương các tín hữu” là vô ích trong khi “chúng ta nói chuyện với thế giới vào tối hôm đó“, đến tỷ phú Elon Musk tố cáo một hành động “hoàn toàn thiếu tôn trọng đối với các Kitô hữu“. Nhiều nhân vật, đôi khi không ngờ tới, đã có lập trường phản đối trò đùa nhại lại Bữa Tiệc Ly được trình bày như một phần của chương trình được phát sóng trên truyền hình toàn cầu. Từ sáng thứ Bảy, các Giám mục Pháp về phần mình đã lấy làm tiếc “những cảnh chế giễu và nhạo báng Kitô giáo“, giải thích rằng các Kitô hữu trên khắp thế giới đã “bị tổn thương bởi sự quá đáng và khiêu khích của một số cảnh tượng“.

Trong bối cảnh này, những lời của Đức Thánh Cha Phanxicô trong buổi đọc Kinh Truyền Tin Chúa Nhật vừa qua đã được chờ đợi một cách đặc biệt. Nhưng một lần nữa, Đức Phanxicô muốn bước sang một bên, nhắc đến Thế vận hội, nhưng để tố giác “một vụ bê bối mà cộng đồng quốc tế không nên dung thứ và đi ngược lại tinh thần huynh đệ của Thế vận hội Olympic vừa mới bắt đầu”. Tức là: sự kiện tiếp tục “chế tạo và buôn bán vũ khí cũng như lãng phí tài nguyên để nuôi dưỡng các cuộc chiến tranh lớn nhỏ”.

Đức Thánh Cha Phanxicô, người hầu như không bao giờ xem truyền hình kể từ lời khấn gắn liền với cam kết của ngài với tư cách là một tu sĩ Dòng Tên, không mấy nhạy cảm với những hình ảnh lan truyền trên mạng xã hội, ngay cả khi ngài đương nhiên được thông tin về thời sự quốc tế. Nhất là, “Đức Thánh Cha Phanxicô ghét hành động dưới áp lực của giới truyền thông”, một nguồn tin ở Rôma lưu ý.

Nguyên tắc bổ trợ

Một chìa khóa khác để hiểu được thái độ của Đức Thánh Cha nằm ở nguyên tắc bổ trợ, dẫn đến việc để cho các Giám mục có liên hệ trách nhiệm trả lời và giải quyết vấn đề một cách thẳng thắn với những người chịu trách nhiệm về vấn đề. Đức cha Emmanuel Gobilliard, Giám mục giáo phận Digne và đại biểu của Thế vận hội Olympic, đã kiên quyết đảm nhận vai trò người phát ngôn không chính thức của Giáo hội, nhận xét rằng “sự nhạo báng chống Kitô giáo đã loại trừ mọi người trong khi cảnh tượng lẽ ra phải quy tụ”. Ngài cũng là người soạn thảo thông cáo báo chí của các Giám mục Pháp, bày tỏ cả sự tổn thương của người Công giáo cũng như mong muốn của họ được đóng góp vào sự thành công của Thế vận hội Olympic ở Paris.

Vatican đã phát biểu thông qua tiếng nói của Đức Cha Vincenzo Paglia, chủ tịch Hàn lâm viện Giáo hoàng về Sự sống, người đã ủng hộ quan điểm này. “Các Giám mục người Pháp thật đúng và can đảm. Về phần tôi, tôi chỉ có thể tán thành lời nói của các ngài từ đầu đến cuối”. Cũng là một dấu hiệu cho thấy sự ủng hộ của Rôma đối với các Giám mục Pháp, thông cáo báo chí của các ngài ngay lập tức được các phương tiện truyền thông của Tòa Thánh đăng tải.

Các lập trường khác đến từ các Hồng y thân cận với Đức Thánh Cha Phanxicô. Có mặt tại Rôma như một phần của cuộc hành hương của các lễ sinh, Đức Hồng y Jean-Claude Hollerich, Tổng Giám mục Luxembourg, người sẽ chào đón Đức Thánh Cha đến giáo phận của mình vào tháng Chín, đã bày tỏ cách kiên quyết, tố cáo một sự dàn dựng “không thể chấp nhận được”. Đức Hồng y nhấn mạnh: “Tôi buồn. Chúng tôi tôn trọng sự đa dạng trên thế giới và chúng tôi cũng muốn xã hội châu Âu tự do tôn trọng các Kitô hữu và không làm gì chống lại tình cảm tôn giáo của họ”.

Quan điểm phê bình của Đức Thánh Cha Phanxicô về văn hóa Pháp

Nếu Đức Giáo hoàng không lên tiếng về cảnh tượng này, thì lập trường cá nhân của ngài có thể được đoán qua một số quan điểm của ngài liên quan đến văn hóa Pháp. Trong một cuộc phỏng vấn được La Croix phổ biến vào năm 2016, Đức Phanxicô đã khiển trách Pháp vì “phóng đại tính thế tục“, với xu hướng “coi các tôn giáo như một nền văn hóa thấp, chứ không phải là một nền văn hóa theo đúng nghĩa của nó. Tôi sợ rằng cách tiếp cận này, được hiểu thông qua di sản của phong trào Khai Sáng, vẫn còn tồn tại”.

Đức Giáo hoàng cũng giữ khoảng cách với “tinh thần Charlie”, vốn gần như đã trở thành một học thuyết chính thức của ngoại giao Pháp sau vụ sát hại ngày 7 tháng 1 năm 2015. Tự do ngôn luận không cho phép mọi thứ và nó phải được thực hiện mà “không có sự xúc phạm”, Đức Giáo hoàng Đức Phanxicô nhấn mạnh như thế vài ngày sau đó, trên máy bay trở về sau chuyến tông du Phi Luật Tân. Ngài nhấn mạnh: “Chúng ta không thể khiêu khích, không thể xúc phạm đức tin của người khác, chúng ta không thể chế nhạo nó”. Đức Thánh Cha tuyên bố: “Có rất nhiều người nói xấu về các tôn giáo khác, chế nhạo họ, đùa cợt tôn giáo của người khác: đây là những người khiêu khích”.

Những nhận xét cũng có thể được áp dụng cho nghi thức khai mạc Thế vận hội Olympic, một nghi thức mà cuối cùng dường như đã gây ra sự khó chịu ngay cả trong phong trào Olympic. Sau khi người phát ngôn của Ban tổ chức Thế vận hội Paris, vào thứ Bảy 28/7, đã nhìn nhận một ý muốn “làm thay đổi mọi thứ” thông qua cảnh tượng khiêu khích này, thì ngày hôm sau, người ta đã cảm nhận được một sự trái ngược nào đó trong chiến lược truyền thông mới của Ủy ban, trong đó một người phát ngôn khác cho biết “lấy làm tiếc sâu xa” nếu mọi người cảm thấy bị xúc phạm trước cảnh tượng này.

Ngoại giao Olympic

Một nguồn tin ngoại giao cũng nhấn mạnh rằng Tòa Thánh muốn “tránh vướng vào những tranh cãi với thế giới Olympic trong khi thế giới này đang gõ cửa”. Các cuộc gặp gỡ của Đức Thánh Cha Phanxicô với các liên đoàn thể thao đã gia tăng trong những năm gần đây, điều này đã giúp Điền kinh Vatican được đưa vào một số liên đoàn quốc tế, đặc biệt là mở đường cho việc công nhận Nhà nước nhỏ nhất trên thế giới trong giải đua xe đạp thế giới.

Việc Vatican tham gia trực tiếp vào Thế vận hội Olympic tiếp theo vẫn còn không chắc chắn, nhưng vẫn chưa loại trừ, bởi vì chuyến thăm Rôma của Chủ tịch Ủy ban Olympic Quốc tế, Thomas Bach, đã giúp thiết lập nhiều cuộc tiếp xúc. Vào tháng 9 năm 2022, Vatican và IOC đồng tổ chức một diễn đàn ở Rôma với chủ đề “Thể thao cho tất cả mọi người”. Sự tham dự của Chủ tịch IOC trong thánh lễ khai mạc Thế vận hội Olympic Paris, được tổ chức vào ngày 19 tháng Bảy tại nhà thờ Madeleine, cũng là thành quả của những nỗ lực này.

Do đó, Đức Thánh Cha vẫn giữ khoảng cách với một số tiếng nói Công giáo tố giác Thế vận hội Olympic là một sự kiện mang dấu ấn của tà giáo, và về điều này, ngài hoàn toàn nằm trong sự liên tục với những người tiền nhiệm. Đức Bênêđíctô XVI, mặc dù ưu tiên quan tâm đến cuộc đua Công thức 1 hơn là các môn thể thao Olympic, đã làm phép ngọn lửa Olympic của Thế vận hội mùa đông Turin vào ngày 8 tháng 12 năm 2005, được một vệ binh Thụy Sĩ mang đến Quảng trường Thánh Phêrô khi bắt đầu chuyến đi của ngài ở Ý.

Sự ủng hộ được đưa ra vào năm 1903 bởi Đức Thánh Cha Piô X cho Nam tước Pierre de Coubertin, người khởi xướng phong trào Olympic, sự chúc lành của Đức Gioan XXIII tại Thế vận hội Olympic ở Rôma năm 1960, và những thông điệp của Đức Piô XII và Đức Gioan Phaolô II gửi đến các vận động viên cũng vẫn là những cột mốc quan trọng trong lịch sử lâu dài của mối quan hệ giữa các Đức Giáo hoàng và Thế vận hội, một mối quan hệ vốn sẽ không bị đặt lại vấn đề bởi chỉ một cảnh tượng.

Tý Linh chuyển ngữ

(theo Cyprien Viet, Aleteia)