TRANH CÃI XUNG QUANH VẤN ĐỀ TIẾP TỤC SỬ DỤNG HAY LOẠI BỎ CÁC BỨC TRANH KHẢM CỦA LINH MỤC RUPNIK

Trong một hội nghị được tổ chức tại Hoa Kỳ vào thứ Sáu ngày 21/6/2024, Tổng trưởng Bộ Truyền thông Vatican cho rằng việc phá hủy các tác phẩm của linh mục Marko Rupnik, người bị cáo buộc nhiều vụ hãm hiếp, không phải là một “phản ứng của Kitô giáo”. Tại Rôma và Vatican, hơn 40 địa điểm được trang trí bằng những bức tranh khảm của cựu tu sĩ Dòng Tên này. ĐHY Sean O’Malley, chủ tịch Ủy ban Giáo hoàng về Bảo vệ Trẻ vị thành niên, kêu gọi Giáo triều Rôma hãy “thận trọng”. Đức Giám mục giáo phận Lộ Đức quyết định không làm nổi bật các tác phẩm của Marko Rupnik nữa.

Quan điểm của Tổng trưởng Bộ Truyền thông Vatican

Câu trả lời được đưa ra trong một hội nghị ở Atlanta, miền đông nam Hoa Kỳ, vào thứ Sáu ngày 21 tháng Sáu. Đến tham dự hội nghị của Liên đoàn Truyền thông Công giáo, Tổng trưởng Bộ Truyền thông Vatican, ông Paolo Ruffini, đã được chất vấn về việc sử dụng thường xuyên các bức tranh khảm của Marko Rupnik bởi các trang web chính thức của Vatican. Linh mục Rupnik, nghệ nhân khảm người Slovenia, nổi tiếng trong thế giới Công giáo, đã bị sa thải khỏi dòng Tên của mình, vào tháng 7 năm 2023, khi ông là mục tiêu của hàng chục đơn khiếu nại từ phụ nữ cáo buộc ông hiếp dâm, sờ mó và khống chế.

“Loại bỏ, tẩy xóa, phá hủy nghệ thuật chưa bao giờ là một lựa chọn tốt,” Paolo Ruffini nêu quan điểm, được tạp chí Dòng Tên America đưa tin. Nhất là, ông khẳng định muốn chờ phán quyết do Bộ Giáo lý Đức tin đưa ra, vào cuối một phiên tòa đang diễn ra, để đưa ra quyết định. “Chúng ta đang nói về những sự việc mà chúng ta không biết. Tôi là ai mà có thể đánh giá những câu chuyện của Rupnik? “, ông lập luận, trước khi nói thêm: ” Tôi nghĩ rằng với tư cách là Kitô hữu, chúng ta phải hiểu rằng sự gần gũi với các nạn nhân là điều quan trọng, nhưng tôi không biết liệu việc loại bỏ tác phẩm nghệ thuật của Rupnik có phải là một cách để chúng ta đến gần họ hơn hay không.”

Những phát biểu này được đưa ra vào thời điểm ở Pháp, Đền thánh Đức Mẹ Lộ Đức phải sớm đưa ra quyết định về số phận dành cho những bức tranh khảm của Marko Rupnik trang trí cho vương cung thánh đường Đức Mẹ Mân Côi. Nhưng rộng hơn, chúng cũng tiết lộ một trạng thái tư duy ở Rôma. Bởi vì tại Thành phố vĩnh cửu, công trình của linh mục này, hiện nhập tịch vào một giáo phận ở Slovenia, có mặt khắp nơi. Thủ đô của Ý có không dưới 43 nhà nguyện hoặc nhà thờ được trang trí bằng tác phẩm của nghệ nhân khảm này và trung tâm Aletti của nó, một xưởng được đặt dưới sự bảo vệ của giáo phận Rôma. Những nơi thờ phượng phải được bổ sung thêm ba nơi khác, nằm ngay trên lãnh thổ Vatican. Tức là 1/5 trong số 231 tác phẩm của Rupnik trên khắp thế giới.

Ở trung tâm của Vatican

Ví dụ, các bức tranh khảm của Marko Rupnik được trưng bày trong nhà nguyện Redemptoris Mater, ở trung tâm của Dinh Tông Tòa. Được đặt làm dưới triều đại giáo hoàng của Đức Gioan Phaolô II, khánh thành vào năm 1999, vào thời điểm đó, chúng được mô tả là một “công trình vĩ đại”, nơi giao thoa giữa truyền thống phương Đông và phương Tây. Một lối đi bắt buộc dành cho du khách được Đức Giáo hoàng tiếp kiến ​​trên tầng hai của Dinh, các bức tường của nó trình bày những cảnh trong Thánh Kinh. Một nơi khác ở Vatican được trang trí như vậy: nhà nguyện của Bộ Phụng tự và kỷ luật bí tích, được bao phủ bởi những bức tranh khảm nổi tiếng từ năm 2005. Ngoài ra, còn có các địa điểm khác như nhà nguyện của chủng viện Rôma, chủng viện Pháp ở Rôma, các nhà mẹ của các dòng tu ở Rôma, các đại học của Tòa Thánh, các phòng khám đa khoa, các giáo xứ…

Một Hồng Y của Giáo triều nói: “Chúng tôi sẽ không loại bỏ những tác phẩm này, không có lý do gì để làm như vậy. Bạn có thể tưởng tượng, nếu chúng tôi làm điều đó với Michelangelo không?”  Một lập luận mà người ta thường thấy với danh họa Caravaggio, người bị buộc tội là kẻ giết người, nhưng cũng bị một số người buộc tội ấu dâm. Hai quy chiếu cũng được sử dụng ở Atlanta bởi Tổng trưởng Bộ Truyền thông Vatican.

Lập trường của ĐHY Sean O’Malley

Đức Hồng y Sean O’Malley, chủ tịch Ủy ban Giáo hoàng về Bảo vệ Trẻ vị thành niên, kêu gọi Giáo triều Rôma hãy “thận trọng” khi các nhóm truyền thông của Vatican thường xuyên quảng bá các tác phẩm của linh mục Marko Rupnik.

“Chúng ta phải tránh gửi thông điệp rằng Tòa Thánh không ý thức về nỗi đau tâm lý mà rất nhiều người phải chịu đựng.” Đây là những lời của Đức Hồng y Sean O’Malley, chủ tịch Ủy ban Giáo hoàng về Bảo vệ Trẻ vị thành niên, liên quan đến việc Vatican thường xuyên sử dụng các tác phẩm của Marko Rupnik, và đặc biệt là Bộ Truyền thông, để minh họa nội dung Công giáo trực tuyến. Và điều này bất chấp yêu cầu của một số phụ nữ tự xưng là nạn nhân của Marko Rupnik, những người đã công khai bày tỏ nỗi đau của mình mỗi khi họ nhìn thấy Tòa thánh quảng bá những bức tranh khảm này.

Vương cung thánh đường Lộ Đức, nhà nguyện của Đức Giáo hoàng ở Vatican…

Vị linh mục người Slovenia 69 tuổi, có danh tiếng nghệ thuật quốc tế – ông đặc biệt là tác giả của mặt tiền của vương cung thánh đường Lộ Đức, nhà nguyện của Đức Giáo hoàng ở Vatican, vương cung thánh đường Fatima ở Bồ Đào Nha – là mục tiêu của hàng chục lời phàn nàn từ phụ nữ, bao gồm cả các nữ tu, cáo buộc linh mục này cưỡng hiếp, sờ mó và khống chế, trong bối cảnh biện minh ái tình-thần bí và trong khuôn khổ giải tội. Vào năm 2020, vị linh mục này đã bị vạ tuyệt thông một thời gian ngắn vì “giải tội cho đồng phạm” (ngài đã giải tội cho một phụ nữ mà ngài đã tấn công trong một lần xưng tội vào năm 2015).

Vatican đã viện dẫn thời hiệu về các sự kiện để khép lại hồ sơ vào năm 2022 mà không cần điều tra theo giáo luật, cha Rupnik chỉ chịu các biện pháp trừng phạt kỷ luật “phòng ngừa” do dòng của mình áp đặt. Nhưng vào năm 2023, Ủy ban Giáo hoàng về Bảo vệ Trẻ vị thành niên đã thu hút sự chú ý của Đức Giáo hoàng “đến những vấn đề nghiêm trọng” trong việc xử lý Marko Rupnik, người mà các biện pháp trừng phạt nhẹ nhàng không tương ứng với mức độ nghiêm trọng của những lời chứng mà tổ chức Công giáo đã nhận thức được. Sau nhiều tháng chờ đợi, Tòa Thánh đã công bố vào tháng Mười năm ngoái rằng Đức Thánh Cha Phanxicô “đã yêu cầu Bộ Giáo lý đức tin xem xét lại vụ việc và quyết định dỡ bỏ thời hạn để cho phép tiến hành một phiên tòa”.

“Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi chúng ta thể hiện sự nhạy cảm”

Chính trong bối cảnh này mà lời tuyên bố của Đức Hồng y O’Malley được đưa ra, gửi đến các Bộ của Giáo triều Rôma để bày tỏ “niềm hy vọng” rằng trong giai đoạn điều tra mà cuối cùng có thể dẫn đến một phiên tòa, “sự thận trọng mục vụ sẽ ngăn cản việc trưng bày các tác phẩm nghệ thuật theo cách có thể ám chỉ hoặc là sự miễn tội, hoặc là thừa nhận tội ác hoặc sự bào chữa tế nhị” đối với những kẻ bị cáo buộc là thủ phạm bạo lực tình dục.

Đức Hồng Y O’Malley nhắc nhở : “Đức Thánh Cha Phanxicô đã kêu gọi chúng ta thể hiện sự nhạy cảm và tình liên đới với những người là nạn nhân của mọi hình thức lạm dụng. Tôi xin các bạn hãy ghi nhớ điều này khi lựa chọn những hình ảnh đi kèm với việc xuất bản các sứ điệp, bài viết và suy tư thông qua các kênh truyền thông khác nhau mà chúng ta sử dụng”.

Rộng hơn, đó là tương lai của các tác phẩm của Rupnik trên toàn thế giới, hiện là trung tâm của mọi cuộc tranh luận. Năm phụ nữ cáo buộc Marko Rupnik tấn công tình dục đã yêu cầu Giáo hội Công giáo vào thứ Sáu ngày 28 tháng Sáu, thông qua một lá thư có chữ ký của luật sư Me Laura Sgro của họ, yêu cầu dỡ bỏ các tác phẩm của nghệ nhân khảm được trưng bày ở nhiều nơi thờ phượng khác nhau trên khắp thế giới.

Nếu các nguyên đơn thừa nhận rằng “vấn đề tách biệt cuộc đời của tác giả và các tác phẩm của ông là phức tạp“, thì họ biện minh cho yêu cầu của mình bằng những lời khai có thể tiết lộ sự kiện rằng “nhiều phụ nữ chịu những tổn thương không thể khắc phục (…) đã sống lại” vết thương lòng của họ khi tiếp xúc với những bức tranh khảm này.

Đức Giám mục giáo phận Lộ Đức quyết định không nêu bật các tác phẩm của Marko Rupnik nữa

Những bức tranh khảm trang trí Đền thánh Đức Mẹ ở phía tây nam nước Pháp sẽ không bị tháo dỡ vào lúc này. Trong một thông cáo báo chí, Đức Giám mục giáo phận Lộ Đức đã đưa ra quyết định đầu tiên: chúng sẽ không còn được chiếu sáng trong các cuộc rước kiệu Đức Mẹ vào ban đêm nữa.

Chúng đã trang trí lối vào vương cung thánh đường từ năm 2008, nhân dịp kỷ niệm 150 năm Đức Mẹ hiện ra với Bernadette. Kể từ khi có những cáo buộc chống lại tác giả của nó, Marko Rupnik, những bức tranh khảm đã trở thành chủ đề của nhiều cuộc tranh luận. Đức Cha Jean Marc Micas cho biết trong một thông cáo báo chí ngày 2/7/2024: “Nhiều người là nạn nhân của bạo lực và lạm dụng tình dục từ phía các giáo sĩ đã thực sự bày tỏ sự đau khổ của họ và bạo lực mà sự trưng bày này hiện đang gây ra cho họ”. Sau những tiết lộ liên quan đến các cuộc tấn công mà Marko Rupnik có liên quan, Đức cha Micas đã đích thân áp dụng một quan điểm rõ ràng: “Ý kiến ​​​​cá nhân của tôi là nên loại bỏ những bức tranh khảm này”, ngài giải thích trong văn bản được đưa cho báo chí. Tuy nhiên, “tôi nhận thấy rằng các ý kiến ​​rất khác nhau và thường xuyên bị chia rẽ. Cần phải để những bức tranh khảm này nơi chúng đang là không? Phải phá hủy chúng không? Chúng phải được loại bỏ hoặc trình bày ở nơi khác? Không có sự đồng thuận về bất kỳ đề xuất nào. Các quan điểm rất mạnh mẽ và đầy nhiệt huyết”.

Đức cha Micas cũng giải thích: “Hoàn cảnh này không liên quan gì đến các tác phẩm khác mà tác giả và nạn nhân đã chết, đôi khi từ nhiều thế kỷ”. “Ở đây, các nạn nhân còn sống và tác giả cũng vậy,” ngài nói tiếp và đồng thời nhấn mạnh sự kiện rằng ngài không có trách nhiệm phải suy luận về địa vị của một tác phẩm nghệ thuật, về “tính luân lý” của nó vốn cần được phân biệt với luân lý tính của tác giả của nó. “Vai trò của tôi là đảm bảo rằng Đền Thánh chào đón tất cả mọi người, và đặc biệt là những người đau khổ”, bao gồm “những người là nạn nhân của lạm dụng và tấn công tình dục, trẻ em và người lớn”. Những người này “cần được an ủi và đền bù thì phải giữ chỗ nhất”.

Đối mặt với các quan điểm khác nhau và đôi khi hoàn toàn phản đối vấn đề loại bỏ các bức tranh khảm, Đức cha Jean Marc Micas cho rằng “quyết định tốt nhất để đưa ra vẫn chưa chín muồi”, và quyết định rằng các tác phẩm của Marko Rupnik nằm ở lối vào của Vương cung thánh đường Đức Mẹ Mân Côi “sẽ không còn nổi bật như trước nữa bởi sự phát sáng của ánh sáng trong cuộc rước kiệu Đức Mẹ quy tụ những người hành hương vào mỗi buổi tối. Đây là bước đầu tiên. Chúng tôi sẽ phân định, với những người có thiện chí đồng ý giúp đỡ chúng tôi, các bước tiếp theo.”

Tý Linh

(theo nhật báo La Croix ở đây và ở đây; và Vatican News)