CÁC ĐỨC GIÁO HOÀNG VÀ CÁC NĂM THÁNH: VIỆC MỞ CỬA THÁNH TRONG LỊCH SỬ

Việc đi sâu vào biên niên sử của nhật báo Osservatore Romano và kho lưu trữ âm thanh của Đài phát thanh Vatican cho phép sống lại các nghi thức mở Cửa Thánh kể từ đầu thế kỷ 20. Các nghi thức, thời gian thinh lặng và những giây phút cảm xúc trong đó Đức Giáo hoàng bước qua, “một mình và trước tiên”, ngưỡng Cửa Thánh và mở ra Năm Thánh.

Đức Phanxicô mở Cửa Thánh nhân Năm Thánh Lòng Thương Xót (8/12/2015).

Một trong những hình ảnh mang tính biểu tượng của mỗi Năm Thánh là hình ảnh Đức Thánh Cha bước qua ngưỡng Cửa Thánh. Đây là một hình ảnh có nguồn gốc sâu xa từ thời Trung cổ. Người hành hương đầu tiên bước qua ngưỡng cửa luôn là vị Giám mục thành Rôma. Theo mô tả của Giovanni Rucellai vào năm 1450, chính Đức Giáo hoàng Martin V là người, vào năm 1423, đã mở Cửa Thánh lần đầu tiên trong Lịch sử Năm Thánh. Nhân dịp này, bối cảnh là Vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô. Tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, việc mở Cửa Thánh được chứng thực lần đầu tiên vào lễ Giáng sinh năm 1499. Đức Giáo hoàng Alexander VI muốn nó được mở không chỉ ở Thánh Gioan Latêranô, mà còn ở các vương cung thánh đường khác ở Rôma.

« Tôi là cửa. Ai qua tôi mà vào thì sẽ được cứu. Người ấy sẽ ra vào và gặp được đồng cỏ » (Ga 10, 9).

Việc mở Cửa Thánh

Việc Đức Thánh Cha mở Cửa Thánh đánh dấu sự khởi đầu của Năm Thánh. Năm Thánh 2025 đã bắt đầu sau nghi thức này, và tiếp đó là việc cử hành Thánh Lễ Đêm Giáng Sinh, bên trong vương cung thánh đường Thánh Phêrô. Bức tường niêm phong Cửa từ bên trong đã bị dỡ bỏ trong những ngày gần đây và hộp kim loại đựng chìa khóa mở Cửa cũng đã bị dỡ bỏ.

Đức Thánh Cha đẩy các cánh cửa một cách tượng trưng và, vì lý do an toàn, việc sử dụng búa để đập vào bức tường gạch đóng nó ở mặt ngoài của vương cung thánh đường đã bị hủy bỏ. Sau nghi thức do Đức Giáo hoàng chủ trì, cánh cửa vẫn mở quanh năm để cho những người hành hương đi qua. Cử chỉ này cho phép tận dụng trọn vẹn ân xá gắn liền với Năm Thánh. Vượt qua ngưỡng cửa này cũng có nghĩa là con đường hoán cải được đóng ấn bằng cuộc gặp gỡ với Chúa Kitô, “Cửa” kết hợp chúng ta với Chúa Cha. Các Năm Thánh được ghi khắc trong một lịch sử đức tin sâu xa, vốn mở rộng cánh cửa cho thế giới. Một cuộc hành trình trong đó bước chân của Đức Thánh Cha kết nối những bước chân của dân Chúa trên con đường tha thứ. Chúng ta hãy vạch lại những năm thánh của thế kỷ XX và thiên niên kỷ thứ ba.

Hai mặt của Cửa Thánh của Đền thờ Thánh Phêrô trước khi được mở.

Năm Thánh 1900

Đáp ứng thách thức của thời hiện đại hóa. Đây là một trong những mục tiêu chính của Năm Thánh năm 1900. Ngày 24 tháng 12 năm 1899 là ngày mở Cửa Thánh. Nhật báo Osservatore Romano viết trong ấn bản Giáng sinh ngay từ những giờ khắc đầu tiên của buổi sáng, chúng ta chứng kiến ​​một “sự sôi nổi bất thường” ở khắp mọi nơi trong thành phố. Những cỗ xe hoành tráng chở các hồng y, giám mục, nhà ngoại giao và hoàng tử hướng tới “ngôi đền thờ vĩ đại nhất của Kitô giáo”. Nhiều người hành hương cũng đi bộ hoặc đi xe khách dành cho dịch vụ công cộng. Trên quảng trường, cảnh tượng trở nên “ấn tượng nhờ dòng xe ngựa đến từ các ngôi làng đối diện với vương cung thánh đường”. Đức Giáo hoàng Leo XIII bước qua cửa “một mình và trước tiên” và đi vào vương cung thánh đường. Sau khi buổi lễ kết thúc, các cánh cửa sẽ mở ra, cho phép các tín hữu đi vào.

Năm Thánh 1925

Vào ngày 24 tháng 12 năm 1924, đêm Giáng sinh, “việc mở Cửa Thánh ở vương cung thánh đường ở Vatican đã được thực hiện bởi Đức Piô XI”. Với chức năng long trọng này, “Năm Thánh đã bắt đầu”. Nghi thức diễn ra dưới hàng hiên của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô: bên trái cửa thánh là ngai của Đức Giáo hoàng nằm ở phía trước đài ngồi của hoàng gia. Ở cuối hàng hiên là dàn hợp xướng của Nhà nguyện Âm nhạc Giáo hoàng. Trước tượng Constantine, trước khi bước vào hàng hiên của vương cung thánh đường, Đức Giáo hoàng lên ghế kiệu, phía trên có tán du. Sau bài hát “Veni Creator”, Đức Piô XI đến gần Cửa Thánh và, khi nhận chiếc búa do hàng giám mục thế giới Công giáo dâng lên, ngài gõ ba lần vào Cửa Thánh trong khi đọc những lời nghi lễ. Sau đó ngài đi qua ngưỡng cửa và do đó bắt đầu Năm Thánh.

Đức Piô XI khai mạc Năm Thánh 1925

Năm Thánh 1933

Nhân dịp kỷ niệm 1900 năm cái chết của Chúa Giêsu, một Năm Thánh ngoại thường đã được công bố. Trong Năm Thánh 1933, hơn hai triệu người hành hương đã đến Rôma. Vào ngày 3 tháng 4 năm đó, việc mở Cửa Thánh đánh dấu sự khởi đầu của Năm Thánh Cứu Độ. Trong suốt cả ngày, nhật báo Osservatore Romano đưa tin, “đám đông rất lớn kéo đến vương cung thánh đường Thánh Phêrô,  vương cung thánh đường thánh Gioan Latêranô, vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại Thành và vương cung thánh đường Đức Bà Cả.” Vài giờ sau nghi thức mở cửa, Đức Piô XI đã tiếp đón trong một buổi tiếp kiến ​​đặc biệt 500 khách hành hương từ Tổng Giáo phận Milan, những người đã đến Rôma để tham dự việc mở Cửa Thánh. Nhật báo Tòa Thánh nhắc lại rằng, từ cuộc hành hương đầu tiên của Năm Thánh này, đã có “những đại diện của các hoạt động nghề nghiệp đa dạng nhất”, bao gồm công nhân đường sắt, nhân viên văn phòng, thợ điện.

Năm Thánh 1950

Đó là ngày 24 tháng 12 năm 1949. Theo tiêu đề của tờ Osservatore Romano trên trang nhất vào Ngày Giáng Sinh, thế giới Kitô giáo “vui mừng trước món quà đặc biệt của ân sủng”: Đức Giáo hoàng Piô XII mở Cửa Thánh bằng ba nhát búa. Đức Thánh Cha mặc áo rabat, áo alba, dây stola, áo choàng và đội mũ lễ trắng. Được đi trước bởi Hồng y đoàn, trước tiên ngài đến Nhà nguyện Sistine để chầu Mình Thánh Chúa. Sau đó, ngài hát bài “Veni Creator” và đi xuống, qua Scala Regia, (một cầu thang lớn trong Dinh Tông Tòa của Vatican) đến tượng Constantin.

Đức Piô XII mở Cửa Thánh của Năm Thánh 1950.

Tiếp đó, Đức Piô XII bước vào hàng hiên của vương cung thánh đường và nhận chiếc búa. Lần đầu tiên ngài gõ Cửa Thánh và hát câu: “Aperite mihi portas Justitiae” (Hãy mở cho tôi Cửa Công Chính). Sau đó, Đức Thánh Cha gõ cửa lần thứ hai và hát “Introibo in domum tuam, Domine” (Lạy Chúa, con sẽ tiến vào nhà Chúa). Cú gõ búa tiếp theo kèm theo lời: “Aperite portas quoniam nobiscum est Deus” (Hãy mở cửa vì Thiên Chúa ở cùng chúng ta). Sau cú gõ thứ ba này, bức tường của Cửa Thánh sụp đổ. Đức Thánh Cha cầm trong tay trái một ngọn nến tượng trưng cho đức tin và đức ái, ngài tiến tới với đầu không đội mũ và hát bài “Te Deum”. Đức Giáo hoàng Piô XII là người đầu tiên đi qua ngưỡng cửa. Lúc đó là 10g55 sáng và Năm Thánh bắt đầu.

Từ Quảng trường Thánh Phêrô vang lên tiếng vỗ tay như sấm. Sau đó, trong nhà nguyện Chúa Ba Ngôi, Đức Piô XII có bài phát biểu trước các đại diện của các tổng phụng hội và phụng hội của thành phố: “Hỡi các con yêu dấu, theo một phong tục cổ xưa, chúng tôi giao phó cho các con việc canh giữ các Cửa Thánh, trong suốt năm thánh vừa mới bắt đầu. Do đó, các con sẽ có cơ hội trở thành nhân chứng trực tiếp của một trong những thời gian ân sủng đặc biệt này, trong đó Thành phố vĩnh cửu và thế giới Công giáo được hợp nhất trong nụ hôn huynh đệ trong hòa bình của Chúa Kitô”.

Năm Thánh 1975

Năm Thánh 1975 được dành riêng cho sự hòa giải. Nghi thức mở Cửa Thánh, vào đêm Giáng sinh năm 1974, bắt đầu với việc Đức Giáo hoàng Phaolô VI, đi trước là hàng giáo sĩ, vào sảnh của Vương cung thánh đường. Nhật báo Osservatore Romano đưa tin, sau bài hát cầu xin Chúa Thánh Thần, ngày hôm đó, Đức Thánh Cha đến gần Cửa Thánh. Đức Hồng y trưởng Tòa Ân Giải đưa cho ngài chiếc búa. Đức Phaolô VI gõ cửa ba lần và hát xen kẽ với cộng đoàn: “Hãy mở cho tôi cửa công chính”.

Khi bài hát kết thúc, Đức Giáo hoàng quay trở lại ngai tòa và, ngay lúc đó, bức tường của Cửa Thánh đã được dỡ bỏ. Các cột cửa được làm nhẵn bóng với nước thánh bởi bốn linh mục xá giải của vương cung thánh đường của Vatican. Sau đó, ca đoàn ngân lên một thánh vịnh và Đức Thánh Cha hát lời cầu nguyện cổ xưa “Deus qui per Moysem”. Đức Thánh Cha quỳ trước cửa Thánh và cầm Thánh giá mục vụ trong tay, bước qua ngưỡng cửa. Vào thời điểm khai mạc, như video ghi lại thời điểm đó, các mảnh vỡ từ trên cao rơi xuống trúng Đức Phaolô VI, may mắn không để lại hậu quả. Hoàn cảnh này đã dẫn đến việc sửa đổi nghi thức, và bức tường đóng cửa từ đó đã được xây dựng bên trong vương cung thánh đường.

Đức Phaolô VI

Năm Thánh 1983

Năm 1983 là năm Năm Thánh Ơn Cứu Độ, một cầu nối tới thiên niên kỷ thứ ba. Đức Gioan Phaolô II đã mời gọi thế giới Công giáo cử hành Năm Thánh này để tưởng nhớ biến cố cái chết và sự phục sinh của Chúa.

Vào ngày 25 tháng 3, lễ Truyền Tin, Đức Gioan Phaolô II đã khai mạc Năm Thánh bằng cách tuân theo nghi thức truyền thống là mở Cửa Thánh, nằm tại sảnh của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô. Đây là một Năm Thánh ngoại thường vì nó được cử hành ngoài chu kỳ 25 năm. Trong bài giảng lúc nghi thức mở cửa, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã nhắc lại rằng cửa là “một biểu tượng” qua đó chúng ta không chỉ bước vào Vương cung thánh đường của Vatican mà còn “vào chiều kích thánh thiện nhất của Giáo hội, trong chiều kích ân sủng và ơn cứu độ mà Giáo hội luôn luôn rút ra từ Mầu Nhiệm Cứu Chuộc.”

Năm Thánh 2000

Vào đêm Giáng sinh, ngày 24 tháng 12 năm 1999, Đức Gioan Phaolô II, trong bộ áo choàng màu óng ánh, đã mở cửa cho Năm Thánh 2000. Trong sự im lặng kéo dài đi kèm với những cử chỉ của Đức Thánh Cha, lịch sử của hai thiên niên kỷ dường như được cô đọng lại. Quỳ gối, chắp tay vào Thánh Giá, Đức Thánh Cha khai mạc Năm Thánh. Đó là buổi bình minh của thiên niên kỷ thứ ba.

Đức Gioan-Phaolô II khai mạc Năm Thánh 2000.

Con mắt của thế giới, dán chặt vào mười sáu viên gạch đồng tạo nên Cửa Thánh, sáng lên niềm hy vọng. Đức Gioan Phaolô II, đi trước bởi các hồng y đồng tế, bước lên ngai tòa để khai mạc buổi cử hành long trọng. Sau khi hát Tin Mừng, Đức Thánh Cha bước vào Cửa Thánh và khi đến trước cửa, ngài nói bằng tiếng Latinh: “Đây là cửa của Chúa”. Tiếp đến, với những bước đi chậm rãi, Đức Gioan Phaolô II tiến về phía Cửa mà ngài đã mở lúc 23g25. Đây là những khoảnh khắc vô cùng xúc động: Đức Thánh Cha quỳ xuống ngưỡng cửa và cầu nguyện trong vài phút. Sau đó người ta nghe thấy những tràng pháo tay kéo dài từ cộng đoàn tập trung ở đền thờ Thánh Phêrô và trong sảnh. Bên ngoài, trên Quảng trường Thánh Phêrô, hơn 50.000 người đang theo dõi sự kiện trên các màn hình khổng lồ đặt ở các góc khác nhau của hàng cột Bernini. Và trên khắp thế giới, hàng triệu triệu người đã lắng nghe.

Năm Thánh 2015

Việc khai mạc Năm Thánh Ngoại thường Lòng Thương Xót năm 2015, nhân dịp kỷ niệm 50 năm kết thúc Công đồng Vatican II, được gắn với hai ngày: 29 tháng 11, ngày Đức Thánh Cha Phanxicô mở Cửa Thánh Nhà thờ chính tòa Đức Bà Bangui, nhân chuyến tông du đến Châu Phi, và ngày 8 tháng 12. Vào ngày Lễ trọng thể Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội, hình dáng phản chiếu của Đức Thánh Cha Phanxicô, được cả thế giới quay phim, phá vỡ bóng tối bao trùm vương cung thánh đường của Vatican. Tờ Osservatore Romano đưa tin, việc mở Cửa Thánh diễn ra sau một nghi thức cổ xưa, giàu biểu tượng, được đặc trưng bởi một hình ảnh chưa từng có: hình ảnh của Đức Phanxicô và vị tiền nhiệm của ngài là Đức Bênêđíctô XVI bước qua “ngưỡng cửa người này sau người kia, cùng trao nhau cái ôm trìu mến tại sảnh”.

Đức Phanxicô mở Cửa Thánh của Năm Thánh 2015.

Năm Thánh là một món quà ân sủng. Năm Thánh 2025 nằm trong sự liên tục của những thời kỳ ân sủng đặc biệt này, có nguồn gốc từ năm 1300 với triều đại giáo hoàng của Đức Boniface VIII. Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh trong sắc chỉ “Spes non confundit” : “Bây giờ, đã đến lúc cho một Năm Thánh mới, để mở Cửa Thánh một lần nữa hầu mang lại kinh nghiệm sống động về tình yêu Thiên Chúa, Đấng khơi dậy niềm hy vọng trong những tâm hồn xác tín về ơn cứu rỗi trong Chúa Kitô.”

Năm Thánh 2025

Tý Linh

(theo Amedeo Lomonaco – Vatican News)