10 NĂM TRƯỚC, LAUDATO SI’, SỰ MẠNH DẠN MANG TÍNH NGÔN SỨ VỀ HỆ SINH THÁI TOÀN DIỆN

Mười năm trước, vào ngày 18 tháng 6 năm 2015, Đức Phanxicô đã công bố Laudato si’, thông điệp thứ hai của ngài. Một bản văn chưa từng có trong huấn quyền của Giáo Hội xét về cung giọng được sử dụng, nội dung và người tiếp nhận nó.

Laudato si’. Được đặt tựa đề theo những lời đầu tiên trong Bài ca các thụ tạo của Thánh Phanxicô Assisi, thông điệp thứ hai của Đức Thánh Cha Phanxicô được công bố vào ngày 18 tháng 6 năm 2015 đã đánh dấu một bước ngoặt trong huấn quyền của Giáo hội bằng cung giọng, nội dung và cách tiếp nhận: đây là thông điệp đầu tiên hoàn toàn dành cho vấn đề sinh thái, và nó không chỉ gửi đến các tín hữu Công giáo mà còn cho “mọi người sống trên hành tinh này”. Một cách tiếp cận mới mẻ.

Việc xuất bản Laudato si’ diễn ra trong bối cảnh căng thẳng toàn cầu. Các dấu hiệu của biến đổi khí hậu ngày càng rõ ràng và cộng đồng quốc tế đang nỗ lực xây dựng phản ứng phối hợp. Vài tháng sau, COP21 sẽ được tổ chức tại Paris, dẫn đến Thỏa thuận Paris. Nhưng vào tháng 5 năm 2015, kết quả vẫn chưa chắc chắn và Đức Thánh Cha Phanxicô muốn tác động đến cuộc tranh luận. Ngài muốn đưa ra một la bàn đạo đức và tinh thần cho cuộc khủng hoảng sinh thái.

Tuy nhiên, tình trạng khẩn cấp về sinh thái không phải là động lực duy nhất của thông điệp này. Đức Thánh Cha phân định thấy ở đó một cuộc khủng hoảng sâu xa hơn, một cuộc khủng hoảng về nhân chủng học và tâm linh. Không chỉ hành tinh này gặp nguy hiểm mà chính con người cũng gặp nguy hiểm. Tiếng kêu của trái đất và tiếng kêu của người nghèo là một tiếng kêu duy nhất. Như thế, Laudato si’ nằm trong tính liên tục của huấn quyền xã hội của Giáo hội, đồng thời mở rộng các viễn cảnh của Giáo hội. Chỉ vài ngày sau khi phát hành, thông điệp về môi trường của Đức Thánh Cha Phanxicô đã đứng ở vị trí thứ 4 trong Top 20 cuốn sách bán chạy nhất ở Pháp, theo bảng xếp hạng do viện GfK thiết lập.

Một thông điệp làm dịch chuyển các đường hướng

Với Laudato si’, Đức Thánh Cha Phanxicô đã hình thành khái niệm “sinh thái toàn diện”, một cách diễn đạt hiện đã có nhiều người theo. Vấn đề không chỉ đơn giản là kêu gọi những hành vi “xanh” hơn hay quản lý tài nguyên tốt hơn mà còn là suy nghĩ lại về mối quan hệ của chúng ta với Thiên Chúa, thiên nhiên, người khác và chính chúng ta. Con người không phải là chủ nhân và người sở hữu thiên nhiên, mà là người bảo vệ món quà đã nhận được. Tầm nhìn thần học này về Công trình tạo dựng như một ngôi nhà chung gắn liền với trách nhiệm đạo đức đối với toàn thể công trình tạo dựng, kể cả các thế hệ tương lai.

Thông điệp cũng gây ngạc nhiên với cung giọng của nó: văn phong dễ tiếp cận, thường đầy chất thơ, nhưng không nhượng bộ. Nó không ngần ngại tố cáo chủ nghĩa tiêu thụ, nền kỹ trị, lôgic bóc lột hay nỗi ám ảnh về lợi nhuận. Nó mời gọi một sự hoán cải sinh thái, trên hết là một sự hoán cải tâm hồn. Sinh thái trở thành một vấn đề tâm linh.

Một văn bản phổ quát, có tầm mức ngôn sứ

Ngay khi được xuất bản, Laudato si’ đã tạo ra phản ứng trên toàn thế giới. Được các nhà khoa học, tổ chức phi chính phủ và các nhà lãnh đạo chính trị khen ngợi, nó cũng tìm thấy tiếng vang bất ngờ trong thế giới liên tôn. Bản văn đưa khoa học, thần học và sự khôn ngoan mục vụ vào cuộc đối thoại. Nó vạch ra con đường hiệp nhất trong một thế giới bị phân mảnh, kêu gọi một “tình liên đới hoàn vũ mới”. Ngay sau cái chết của Đức Thánh Cha Phanxicô vào ngày 21 tháng Tư, Bernard Lecomte, chuyên viên về Vatican, đã nhắc lại với Aleteia rằng Đức Phanxicô là “vị Giáo hoàng đầu tiên, cho đến thời điểm này, đã cho thấy tầm quan trọng của hệ sinh thái”. Và ông nói tiếp: “Thông điệp Laudato Si của ngài sẽ vẫn là một văn bản lớn. Đó là một văn bản rất trí tuệ, khiến hàng tỷ người nhận thức được thực tế sinh thái. Nó giải thích rằng sinh thái học là công trình của con người: “Mọi thứ đều được liên kết với nhau”. Cứu hành tinh, đó là cứu con người. Con người và hành tinh có cùng số phận. Đó không phải là một hệ sinh thái kỹ trị: đó là một hệ sinh thái cho con người và do con người”.

Mười năm sau, Laudato si’ vẫn còn thời sự một cách đáng kinh ngạc. Thông điệp không đề xuất các giải pháp kỹ thuật – đó không phải là vai trò của nó – nhưng nó cung cấp các tiêu chuẩn thiết yếu để suy nghĩ về sinh thái dưới ánh sáng đức tin. Nó nhắc nhở chúng ta rằng việc chăm sóc ngôi nhà chung không thể tách rời khỏi việc chăm sóc những người mong manh nhất. Nó mời gọi các Kitô hữu dấn thân một cách cụ thể, tại địa phương, theo lôgic của sự điều độ, công bằng và khen ngợi.

Năm 2023, Đức Thánh Cha Phanxicô đã xuất bản Laudate Deum, một Tông huấn được trình bày như là phần tiếp theo của Laudato si’. Sứ điệp rất rõ ràng: hoán cải sinh thái là một quá trình lâu dài. Mười năm sau, Laudato si’ vẫn là văn bản nền tảng để suy nghĩ về một hệ sinh thái nhân bản đích thực. Đối mặt với những thách thức ngày càng tăng về khí hậu, về đa dạng sinh học, di cư, bất bình đẳng và đơn giản là về con người, nó vẫn là nguồn sống cho một niềm hy vọng tích cực.

Tác giả: Agnès Pinard Legry 

——————————

Tý Linh chuyển ngữ

(nguồn : Aleteia)