KHÔNG CÓ BỨC ẢNH NÀO CỦA ĐỨC PHANXICÔ ĐƯỢC CÔNG BỐ TỪ BA TUẦN QUA

Sự vắng mặt của hình ảnh Đức Phanxicô kể từ khi ngài bắt đầu nhập viện tại bệnh viện đa khoa Gemelli vào ngày 14 tháng Hai đã đặt ra nhiều câu hỏi. Nhưng hơn cả sự linh thánh hóa hình ảnh Đức Giáo hoàng, việc không có hình ảnh nào được công bố dường như đáp lại một logic đơn giản về tính kín đáo và sự thận trọng về mặt y tế.

“Mọi người đều được tự do lựa chọn cách thức và khi nào được nhìn thấy”: câu trả lời tỉnh lược được các nguồn tin của Vatican cung cấp trong tuần này cho các câu hỏi của các nhà báo về việc không có bức ảnh nào về Đức Giáo hoàng Phanxicô nhập viện đã nêu bật sự kiện là Đức Giáo hoàng, ngay cả đau yếu, vẫn kiểm soát được việc giao tiếp và hình ảnh của mình. Những hình ảnh deepfake do trí tuệ nhân tạo tạo ra được lưu hành khi ngài bắt đầu nhập viện chỉ minh họa cho việc thiếu quy định đối với những công cụ này, điều này có thể gây hiểu lầm cho một số người dùng mạng xã hội.

Vấn đề về quyền hình ảnh đã là một vấn đề trọng tâm kể từ khi báo chí đại chúng phát triển. Một trong những cuộc tấn công nghiêm trọng nhất vào hình ảnh các Đức Giáo hoàng bắt nguồn từ cơn đau đớn hấp hối của Đức Piô XII, vào tháng 10 năm 1958. Bác sĩ riêng của ngài, Bác sĩ Riccardo Galeazzi-Lisi, một người tìm cách chiều lòng mưu mô lường gạt và mạng lưới mafia, đã dám chụp ảnh vị Giáo hoàng đang hấp hối. Là người giữ danh hiệu bác sĩ trưởng của Đức Giáo hoàng và do đó là người đứng đầu đội ngũ y tế, vị bác sĩ này đã sử dụng và lạm dụng quyền lực của mình cho đến những giờ cuối cùng của vị bệnh nhân lừng danh đang nằm liệt giường ở Castel Gandolfo, bằng cách bán thông tin và hình ảnh cho các phương tiện truyền thông vô đạo đức. Nhà báo và bác sĩ người Argentina Nelson Castro kể lại trong cuốn sách La Santé des Papes (Payot, 2023) của mình: “Được thúc đẩy bởi sự đồi bại không thể tránh khỏi của mình, Galeazzi-Lisi đã lợi dụng tình huống bi kịch này để lẻn vào phòng bệnh nhân. Sau đó, người ta biết rằng ông ta giấu một chiếc máy ảnh Polaroid dưới áo vét của mình”.

Những bức ảnh của ông ta được bán cho tờ báo Paris-Match đã gây ra một vụ bê bối trên toàn thế giới. Bác sĩ Galeazzi-Lisi sẽ làm nặng thêm trường hợp của mình bằng cách sử dụng một kỹ thuật thí nghiệm ướp xác của Đức Piô XII bằng các loại thảo mộc, thay vì cho phép bảo quản thi thể của ngài, sẽ đẩy nhanh quá trình phân hủy… đến mức thi thể của vị Giáo hoàng quá cố sẽ phát nổ theo đúng nghĩa đen trong quá trình di chuyển từ Castel Gandolfo đến Rôma. Với biệt danh là “kẻ đã làm phát nổ Đức Giáo hoàng” hay “tên bác sĩ trưởng tham nhũng”, bác sĩ Galeazzi-Lisi sẽ bị cấm suốt đời ở Vatican và Hội Bác sĩ ở Ý.

Đức Gioan Phaolô II, hình ảnh được kiểm soát

Những ký ức siêu thực và đau thương này của năm 1958 sẽ khiến những người kế vị Đức Piô XII kiểm soát tốt hơn sức khỏe và hình ảnh của mình. Năm 1996, trong tông hiến Universi Dominici Gregis, Đức Gioan Phaolô II đã đặt ra một quy luật rõ ràng: “Không ai có quyền, bằng cách sử dụng bất kỳ phương tiện nào, chụp hình ảnh của Đức Giáo hoàng đang nằm liệt giường, bị bệnh hoặc đã qua đời, cũng như không được ghi lại bằng bất kỳ quy trình nào những lời nói của ngài để sao chép chúng sau đó”. Các quy luật cũng được quy định đối với ảnh di cảo của Đức Giáo hoàng. “Nếu bất cứ ai, sau khi Đức Giáo hoàng qua đời, muốn chụp ảnh ngài để làm tài liệu, thì phải yêu cầu Đức Hồng y Thị thần (Camerlingue) của Hội Thánh Rôma, tuy nhiên, ngài sẽ chỉ cho phép chụp ảnh Đức Giáo hoàng nếu người mặc lễ phục giáo hoàng”, Đức Gioan Phaolô II nêu rõ trong Tông hiến này, vốn sẽ áp dụng trước tiên cho chính ngài.

Trong thời gian Đức Thánh Cha nhập viện vào năm 2005, những bức ảnh chụp Đức Giáo hoàng người Ba Lan, mặc lễ phục phụng vụ, tham dự thánh lễ tại nhà nguyện bệnh viện cùng với thư ký của ngài, là Đức Cha Stanislaw Dziwisz, đã được công bố. Một bức ảnh chung cũng được chụp với các nhân viên y tế trước khi ngài xuất viện vào ngày 13 tháng 3 năm 2005. Nhưng tất nhiên, không có hình ảnh nào được phổ biến về những ngày cuối cùng và nỗi đau đớn của ngài trong căn hộ của ngài ở Dinh Tông tòa: những hình ảnh cuối cùng của ngài vẫn là những lần xuất hiện đau đớn bên cửa sổ vào ngày 20, 27 và 30 tháng 3 năm 2005, trong thời gian đó, do bị phẫu thuật cắt khí quản, ngài không thể phát biểu.

Đức Gioan Phaolô II không che giấu nỗi đau khổ của mình và lồng ghép nó vào huấn quyền của mình, nhưng ngài không cho phép chụp những bức ảnh “lén trộm”. Những hình ảnh về vụ tấn công ngày 13 tháng 5 năm 1981 đã đi khắp thế giới, nhưng hoàn toàn được lồng ghép vào câu chuyện của triều đại giáo hoàng này, trong đó vị Giáo hoàng người Ba Lan đã đương đầu với chính mình về mặt thể xác, xác thịt, với sự dữ và bạo lực, theo gương Chúa Kitô. Vài ngày sau, ngài đồng ý chụp ảnh trong thời gian dưỡng bệnh tại Gemelli. Bức ảnh này do Gianni Giansanti chụp làm nổi bật sự chăm sóc chu đáo và khuôn mặt thanh thản của Đức Giáo hoàng, mặc dù cánh tay của ngài vẫn bị băng bó và ngài đang được truyền dịch. Đây là hình ảnh chính thức duy nhất chụp một vị Giáo hoàng trên giường bệnh.

Sự kín đáo của Đức Phanxicô

Trong những lần nhập viện trước đó vào năm 2021 và 2023, những hình ảnh về Đức Thánh Cha Phanxicô đã được công bố cho thấy ngài đang làm ‘công việc giáo hoàng’ của mình, gặp gỡ các bệnh nhân khác và thậm chí rửa tội cho một đứa trẻ. Nhưng phù hợp với tính khí mạnh mẽ, không muốn đặt sự đau yếu của mình lên trước, nên ngài đã không được chụp ảnh trên giường. Ngoài những lời nhắc nhở mang tính lịch sử liên quan đến lịch sử của triều đại giáo hoàng, vấn đề trọng tâm đương nhiên vẫn là quyền “riêng tư” của một người 88 tuổi, người không nhất thiết muốn lộ diện trước công chúng trong tình trạng thể chất suy yếu, đặc biệt vì ngài là đối tượng của một hệ thống hỗ trợ hô hấp bắt buộc. “Nhưng các bạn, các bạn có muốn cho người ta nhìn thấy người mẹ 90 tuổi của mình trong bộ đồ ngủ không?”, các bác sĩ của Gemelli trả lời cộc lốc khi một nhà báo hỏi họ về việc không có ảnh của Đức Giáo hoàng đang nằm viện, trong cuộc họp báo vào ngày 21 tháng Hai.

Tối thứ Năm 6/3, việc phổ biến thông điệp ghi âm của Đức Thánh Cha Phanxicô gửi lời cảm ơn đến các tín hữu đang cầu nguyện cho ngài tại Quảng trường Thánh Phêrô đã tiết lộ nỗi đau khổ cũng như những khó khăn về hô hấp và ngôn ngữ của ngài. Không thể loại trừ khả năng ngài sẽ trở lại bằng hình ảnh hoặc video trong những ngày hoặc tuần tới, nhưng có khả năng là hiện tại vẫn cần phải thận trọng nhất định để giúp ngài bớt mệt mỏi vô ích.

Tý Linh

(theo Cyprien Viet, Aleteia)