NHỮNG TỪ NGỮ VÀ NHỮNG CỬ CHỈ CỦA BÁC ÁI

Tạp chí Đạo đức và Thần học luân lý, số 310, tháng Sáu năm 2021, nghiên cứu sự tiến triển của các ngôn ngữ bác ái.

Từ vựng về bác ái hầu như ít được nói đến. Nó hầu như ít được sử dụng, ngay cả nơi giới Công giáo. Người ta muốn sử dụng các từ ngữ trung lập hơn về mặt tôn giáo : liên đới, công lý, tình huynh đệ, hợp tác, nhân đạo, từ thiện…. Luc Dubrulle lưu ý : « Việc xóa bỏ khái niệm này, đến độ có thể khiến từ ngữ không được nghe thấy, đối với chúng ta dường như là triệu chứng sụp đổ của cái khung nhân học lý thuyết vốn đã dẫn dắt các Kitô hữu trong việc thực hành tình yêu cụ thể đối với tha nhân từ khởi thủy Kitô giáo » (« Quand la charité fabrique des hommes », Transversalités, n° 143, octobre-décembre 2017, p. 144).

Thần học về bác ái

Sự mờ dần của một khái niệm trọng tâm như thế trong lịch sử của Giáo hội không thể không có mất mát. Từ đó tầm quan trọng của việc xem xét lại và phục hồi ngôn ngữ bác ái – điều mà tổ chức Jean Rodhain đặc biệt tha thiết bằng cách tài trợ cho các diễn đàn về thần học về bác ái. Cuốn Tạp chí Đạo đức và Thần học luân lý này, lấy lại những bài tham luận của ngày nghiên cứu được Hiệp hội các thần học gia tổ chức để nghiên cứu luân lý ngày 29/8/2020, nằm trong chuyển động này. Catherine Fino viết trong phần mở đầu : « Vấn đề (…) nhằm xác thực hệ tại điều gì những chuyển dịch ngôn ngữ và thực hành này tác động đến sự hiểu biết của thần học về chức năng xã hội của bác ái ».

 Công việc này được thực hiện theo hai giai đoạn. Trước tiên theo lối tiếp cận lịch sử, vốn quan tâm đến các diễn từ cũng như các thực hành, từ nguyên thủy cho đến Vatican II, và từ Vatican II cho đến hôm nay. Rồi bằng cách chấn vấn các ngôn ngữ hiện đại hơn. Etienne Grieu (Centre Sèvres) phân tích từ vựng « diaconie » (« phục vụ ») ; Marx Feix (Đại học Strasbourg đề nghị một lối tiếp cận so sánh các ngôn ngữ và thực hành trong các phạm vi nói tiếng Pháp và tiếng Đức.

Một bác ái biến đổi con người

Đóng góp riêng của tôi liên quan đến ngôn ngữ của các cơ quan nhân đạo và từ thiện trong các chiến dịch kêu gọi quyền góp để tài trợ cho các hoạt động của họ. Phân tích một số hình ảnh của các chiến dịch quảng cáo cho thấy điểm nhấn khác biệt theo đó các cơ quan có hay không có cảm hứng Kitô giáo.

Các chiến dịch truyền thông của các cơ quan tôn giáo – trong đó từ « bác ái » không bao giờ xuất hiện – không chỉ là kêu gọi quyên góp. Vì thế, tôi kết luận : « Chúng kêu gọi các nhà tài trợ tiềm năng để cho họ biết rằng họ có khả năng cho đi điều gì đó và cho đi là một điều tốt cho tha nhân và cho họ. Phục vụ bác ái, đó cũng là học biết yêu thích cho đi, bằng cách biểu lộ những gì mà bác ái này có thể làm và làm thế nào nó biến đổi những con người, lãnh nhận mà đồng thời cho đi, cho đi mà đồng thời lãnh nhận. Học biết yêu thích cho đi, đồng thời thúc giục sự cho đi, bởi vì hành vi bác ái là nội tại đối với đời sống Kitô hũu và làm cho thế giới  trở nên nhân bản hơn » (tr. 82).

Sự trao quyền

Hay để lấy lại từ ngữ của Catherine Fino trong phần mở đâu: “Nếu các cơ quan nhân đạo làm tăng giá trị cho chứng tá và làm nổi bật hình ảnh của các tham dự viên có năng lực đang hành động trước sự khốn khố, thì các cơ quan bác ái Kitô giáo ưu tư hơn đến việc tôn trọng các nạn nhân bằng cách cho thấy khả năng phục hồi của họ và kêu gọi nâng đỡ ý thức trách nhiệm của họ. Các động từ chỉ hành động hướng đến một “chúng ta tập thể” hay sự trao quyền (empowerment) được mở rộng cho người thụ hưởng cũng như chính người cho, vì, theo một công thức của Jean Rodhain, “không ai quá nghèo để không có gì để chia sẻ và không ai quá giàu để không có gì để lãnh nhận” (tr. 17).

Dominique Greiner

(Tý Linh chuyển ngữ)