NHỮNG VỊ GIÁO HOÀNG NÀO ĐƯỢC CHÔN CẤT TẠI VƯƠNG CUNG THÁNH ĐƯỜNG ĐỨC BÀ CẢ?

Đức Phanxicô đã chọn được chôn cất tại Vương cung thánh đường Đức Bà Cả, chứ không phải tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô ở Rôma. Ngài sẽ là vị Giáo hoàng thứ 117 được chôn cất bên ngoài Vatican và là vị Giáo hoàng thứ tám chọn Đền thờ Đức Bà Cả. Những vị Giáo hoàng nào đã chọn Vương cung thánh đường này làm nơi an nghỉ cuối cùng của mình?

Đức Giáo hoàng Phanxicô, qua đời vào ngày 21 tháng 4 năm 2025, đã chọn không an nghỉ tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô như hầu hết các Đức Giáo hoàng khác, mà được chôn cất tại Vương cung thánh đường Đức Bà Cả. Rất gắn bó với Đền thờ này ở Rôma, ngài đến đó cầu nguyện rất thường xuyên – hơn một trăm lần trong suốt triều đại giáo hoàng của ngài. “Tôi luôn phó thác cuộc đời và thừa tác vụ linh mục cũng như giám mục của mình cho Mẹ Chúa chúng ta, Đức Maria Rất Thánh. Vì vậy, tôi cầu xin di hài tôi được an nghỉ, trong khi chờ đợi ngày phục sinh, tại Vương cung thánh đường Đức Bà Cả“, Đức cố Giáo hoàng đã viết trong di chúc thiêng liêng của mình như thế. “Tôi mong ước rằng cuộc hành trình trần thế cuối cùng của tôi được kết thúc tại đền thánh Đức Mẹ rất cổ kính này, nơi tôi đến cầu nguyện vào đầu và cuối mỗi chuyến tông du, để hoàn toàn tin tưởng phó thác những ý định của mình cho Đức Mẹ Vô Nhiễm và cảm tạ Mẹ vì sự quan tâm dịu dàng và hiền mẫu của Mẹ.” Theo nguyện vọng của ngài, thi hài của ngài sẽ được an nghỉ tại “tại hầm mộ nằm ở gian bên, giữa nhà nguyện Paolina (Nhà nguyện Đức Mẹ Salus Populi Romani) và nhà nguyện Sforza của Vương cung thánh đường nói trên“. Ngài sẽ là vị Giáo hoàng thứ 117 được chôn cất bên ngoài Vatican và là vị giáo hoàng thứ tám chọn Đền thờ Đức Bà Cả làm nơi an nghỉ cuối cùng của mình. Những người tiền nhiệm của ngài đã đưa ra lựa chọn tương tự là ai?

1. Honorius III (1216-1227)

Vị Giáo hoàng thứ 182 đóng vai trò chủ chốt trong sự phát triển của dòng Đa Minh, bằng cách xác nhận tu luật của Thánh Đa Minh với tông sắc Religiosam Vitam (1216), và trong sự phát triển của dòng Phanxicô với tông sắc Solet annuere (1223), công nhận tu luật của Thánh Phanxicô thành Assisi. Ngài đã phát động cuộc Thập tự chinh lần thứ năm, theo yêu cầu của Công đồng Lateran năm 1215. Ngài cũng là người ủng hộ nhiệt thành cuộc Thập tự chinh của người Albi trong liên minh với vua Pháp Louis VIII, nhằm chống lại lạc giáo Cathare.

2. Nicholas IV (1288-1292)

Cựu Tổng Phục vụ của Dòng Phanxicô, Jérôme thành Ascoli đã khó khăn lắm mới được bầu làm Giáo hoàng dưới danh hiệu Nicholas IV sau một mật nghị kéo dài hơn mười tháng. Bốn năm làm giáo hoàng của ngài được đánh dấu đáng chú ý vào năm 1289 bằng việc công nhận Dòng Ba Phanxicô và thành lập Đại học Montpellier.

3. Thánh Piô V (1566-1572)

Vị Giáo hoàng thứ 225 đã đánh dấu lịch sử của Giáo hội bằng cách áp dụng nghiêm ngặt các quyết định của Công đồng Trentô và khái quát nghi lễ Trentô, ngày nay vẫn được gọi là ‘nghi lễ Thánh Piô V’. Tu sĩ dòng Đaminh này, khắc khổ hơn nhiều so với những người tiền nhiệm của mình, đã kiên quyết giữ lại trang phục màu trắng của dòng mình và do đó là nguồn gốc của chiếc áo chùng trắng thường được các Giáo hoàng mặc.

Sáu năm triều đại giáo hoàng của ngài được đánh dấu bằng sự phục hồi về mặt đạo đức và sự mở rộng hoạt động truyền giáo của Giáo hội. Việc xuất bản Sách Giáo lý Công giáo năm 1566, sách kinh nhật tụng năm 1568, việc thành lập Thánh bộ Kiểm duyệt vào năm 1571 và chiến thắng ở vịnh Lepanto trước quân Thổ Nhĩ Kỳ cùng năm cũng gắn liền với triều đại giáo hoàng tương đối ngắn nhưng rất dày đặc này. Ngài là vị Giáo hoàng duy nhất được chôn cất tại Đền thờ Đức Bà Cả được phong chân phước và phong thánh.

4. Sixtô V (1585-1590)

Vị Giáo hoàng thứ 227 – thường được các nhà sử học gọi là ‘Sixtô V’ – là một vị Giáo hoàng xây dựng. Năm năm làm giáo hoàng của ngài được đánh dấu bằng những công trình lớn có tác động vẫn còn được cảm nhận cho đến ngày nay ở Rôma, đáng chú ý là việc di chuyển cột tháp ở Quảng trường Thánh Phêrô và hoàn thành mái vòm của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, cũng như việc mở các tuyến đường chính biến Vương cung thánh đường Đức Bà Cả trở thành trung tâm của Rôma.

Ngài cũng là kiến ​​trúc sư của quá trình hiện đại hóa Nhà nước Giáo hoàng ở cấp độ pháp lý và giáo luật. Năm 1586, ngài ấn định số lượng Hồng y là 70, đồng thời lập danh sách các nhà thờ ở Rôma được trao cho các ngài. Nó vẫn có hiệu lực cho đến thế kỷ XX. Đức Sixtô V cũng ban hành Tông hiến đầu tiên quản lý việc tổ chức Giáo triều Rôma, Immensa Aeterni Dei (1588).

5. Clément VIII (1592-1605)

Triều đại của giáo hoàng này được đánh dấu đáng chú ý bởi sự trở lại của Vua Pháp, Henry IV, chấm dứt ba thập kỷ chiến tranh tôn giáo, nhưng cũng bởi vụ hành quyết Giordano Bruno tại quảng trường Campo dei Fiori, mà cho đến ngày nay vẫn tiếp tục làm nổi bật sự phản đối của Rôma bài giáo sĩ với ‘chính thể chuyên chế của giáo hoàng’. Cuộc hành quyết này diễn ra vào giữa Năm thánh vào năm 1600, năm thu hút ba triệu người hành hương đến Rôma. Đức Clément VIII ban đầu được chôn cất tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, nhưng quan tài của ngài đã được chuyển đến Đền thờ Đức Bà Cả vào năm 1646.

6. Phaolô V (1605-1621)

Nghịch lý thay, vị Giáo hoàng này, người có tên được khắc trên đỉnh tháp chuông của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, công trình mà ngài hoàn thành vào năm 1612, lại không được chôn cất tại đó. Vị Giáo hoàng này, xuất thân từ dòng họ Borghèse, đáng chú ý là người khởi xướng Văn khố mật Vatican và củng cố giáo luật, đặc biệt theo hướng cai quản hiệu quả của các Giám mục trong giáo phận của mình, do đó chấm dứt việc kiêm nhiệm các chức vụ mang tính biểu tượng. Ngài cũng là người thiết lập mối quan hệ đầu tiên với Nhật Bản. Cần lưu ý rằng dòng dõi các giáo hoàng Phaolô đã bị gián đoạn trong 332 năm, cho đến khi Giovanni Battista Montini được bầu vào năm 1963, người đã chọn tông hiệu là Phaolô VI.

7. Clément IX (1667-1669)

Vị Giáo hoàng này với thời gian trị vì ngắn ngủi đã để lại dấu ấn trong lịch sử khi là người khởi xướng “Hòa bình Clémentine”, gắn liền với vai trò trung gian của ngài vào năm 1668 trong Chiến tranh Phân quyền khiến Pháp, Anh, Tây Ban Nha và Hà Lan đối đầu với nhau. Người nghệ sĩ và nhà thơ này, đam mê opera và đã viết các kịch bản cho nó, cũng là một người gần gũi với người nghèo, những người mà ngài thích nghe giải tội như một linh mục bình thường. Ngài cũng chịu trách nhiệm xây dựng các hàng cột Bernini và lắp đặt các thiên thần trên cầu Sant’Angelo.

116 vị Giáo hoàng được chôn cất bên ngoài Vatican

Mặc dù phải quay ngược thời gian 355 năm để tìm ra một giáo hoàng đã chọn được chôn cất tại Đền thờ Đức Bà Cả, nhưng yêu cầu của Đức cố Giáo hoàng Phanxicô muốn chôn cất mình bên ngoài Vatican không phải là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi trong lịch sử Giáo hội, vì đây cũng là trường hợp của 116 vị tiền nhiệm của ngài. Tám người trong số đó được chôn cất tại Pháp, đáng chú ý là do Đức Giáo hoàng phải lưu vong ở Avignon, người cuối cùng là Chân phước Urbanô V (1362-1370), được chôn cất tại Tu viện Saint-Victor ở Marseille. Chuyến viếng thăm gần đây của Đức Giáo hoàng Phanxicô tới thành phố này đã mang đến cơ hội để suy ngẫm về số phận khó hiểu của chiếc quan tài của vị Giáo hoàng này, có lẽ đã bị xúc phạm và thất lạc trong thời kỳ bất ổn cách mạng. Chỉ đến năm 1980, một bản đúc đơn giản của bức tượng Đức Giáo hoàng này mới được lắp đặt trong tu viện này để chôn cất ngài theo cách tượng trưng.

Phần lớn các Đức Giáo hoàng thường an nghỉ ở Rôma, nhưng các ngài cũng phân tán ở nhiều nhà thờ. Vị Giáo hoàng cuối cùng không phải người Ý trước Đức Gioan Phaolô II, là Đức Giáo hoàng Adrianô VI (1522-1523) sống không lâu – được coi là người Hà Lan hoặc người Đức, vì quê hương của ngài, Utrecht, khi đó là một phần của Đế chế La Mã Thần thánh của dân tộc Đức – do đó an nghỉ tại nhà thờ Santa Maria dell’Anima. Đức Giáo hoàng Piô IX, một ‘tù nhân của Vatican’ sau khi Nhà nước Giáo hoàng sụp đổ vào năm 1870, đã yêu cầu được chôn cất tại Vương cung thánh đường Thánh Laurensô Ngoại thành, cách Vatican khoảng sáu cây số. Đám tang của ngài diễn ra sau khi ngài qua đời vào năm 1878 trong bầu không khí bạo loạn dữ dội và lăng mạ bài giáo sĩ. Trường hợp của người kế nhiệm ngài là Đức Lêô XIII rất đặc biệt: ban đầu ngài được chôn cất tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô sau khi qua đời vào năm 1903, sau đó quan tài của ngài được chuyển đến Vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô, nhà thờ chính tòa của Giáo phận Rôma vào năm 1924. Trái lại, thi hài của những vị kế nhiệm ngài vẫn được lưu giữ tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, từ Thánh Piô X, qua đời năm 1914, đến Đức Bênêđíctô XVI, qua đời vào tháng 12 năm 2022, gần mười năm sau khi ngài từ bỏ thừa tác vụ Phêrô.

Tý Linh

(theo Aleteia)